Όμηρος: Οι «αηδονόλαλες» Σειρήνες

Οι Σειρήνες συνδέονται στην αρχαιότητα με το υγρό στοιχείο, τη μουσική και τον θάνατο και υπάρχουν ως μύθος, εκδοχές του οποίου βρίσκουμε και σε άλλες μυθολογίες, ακόμα και πριν τον Όμηρο. Στον Όμηρο εμφανίζονται στη ραψωδία μ της Οδύσσειας, σε ένα μάλλον σύντομο επεισόδιο ανάμεσα στις υπόλοιπες περιπέτειες του Οδυσσέα, και δεν περιγράφονται λεπτομερώς. Ενδιαφέρον είναι ότι ο Οδυσσέας δεν γλιτώνει από την καταστροφή που σημαίνει το γλυκό τραγούδι τους χάρη στο πολυμήχανο μυαλό του, αλλά χάρη στην Κίρκη. Αυτή τον συμβουλεύει να δεθεί στο κατάρτι και να βουλώσει τα αυτιά των συντρόφων με κερί. Η Κίρκη, όμως, είναι μια γυναίκα, η οποία, όπως και οι Σειρήνες, έχει υπερφυσικές δυνάμεις και είναι σε θέση να σαγηνεύει και να μαγεύει. Από αυτή την άποψη, η Κίρκη και οι Σειρήνες ανήκουν στην ίδια παραδειγματική σειρά, μόνο που η Κίρκη καταφέρνει να τις κρατήσει μακριά από τον Οδυσσέα.

Ο Οδυσσέας βέβαια δεν είναι ο μόνος που διασώθηκε από τις Σειρήνες. Πριν από αυτόν, ήταν οι Αργοναύτες που γλίτωσαν χάρη στο τραγούδι του Ορφέα. Αν, όμως, στα Αργοναυτικά ήταν η μουσική που νίκησε τη μουσική, στην Οδύσσεια τα πράγματα είναι διαφορετικά και σχηματίζουν μια νέα εκδοχή του μύθου. Η πονηρή συμβουλή της Κίρκης «αφόπλισε» τις Σειρήνες, για αυτό ο Οδυσσέας επέζησε, μολονότι άκουσε την αηδονόλαλη φωνή τους. Στη θέση του Ορφέα και της δύναμης της μουσικής εμφανίζεται δηλαδή η Κίρκη ως το αντίπαλο δέος των Σειρήνων και αποδεικνύεται πιο ισχυρή από το τραγούδι τους.

Οι αρχαίοι φαντάστηκαν τις Σειρήνες με μισό σώμα γυναίκας και μισό σώμα αρπακτικού πουλιού, ενώ η δύναμη του υγρού στοιχείου συνδεδεμένο με τη δύναμη της γυναίκας έφτιαξε αργότερα και άλλα υβριδικά πλάσματα, όπως τις γοργόνες. Στην Οδύσσεια, ωστόσο, σημαντικό ρόλο παίζει η φωνή· οι Σειρήνες, αντίθετα, δεν έχουν όψη και δεν περιγράφονται καθόλου. Ο Οδυσσέας μετά την περιπέτειά του, την οποία αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο, δεν τις ξαναναφέρει ποτέ (όπως π.χ. κάνει με τον Κύκλωπα).

Λογοτεχνικά κείμενα
Κριτικά κείμενα