Στον σανσκριτολόγο και θεωρητικό του μύθου Max Müller (1823-1900) οφείλεται η αναβίωση του επιστημονικού ενδιαφέροντος για τον μύθο στην Αγγλία και τη Γαλλία, που οδήγησε μεταξύ άλλων στη συλλογή του James George Frazer (1854-1941) The Golden Bough, η οποία συνέβαλε στην ανάδειξη της σημασίας του μυθολογικού υλικού (Vickery 1973, 5) και επηρέασε και τον Sigmund Freud, που χρησιμοποίησε τον μύθο ως εργαλείο ανάλυσης ψυχικών μηχανισμών. Η ψυχαναλυτική αντιμετώπιση του μύθου, που συνέδεσε το όνειρο με τον μύθο, είχε μεγάλη επίδραση στη λογοτεχνία. Όνειρο και μύθος, που στον Freud είναι φαινόμενα που σχετίζονται με τη μνήμη και τη λήθη, γίνονται βασικά συστατικά της μοντερνιστικής ποιητικής, η οποία επηρεάζεται όχι μόνο από την ψυχανάλυση, αλλά και από τις κοινωνιολογικές θεωρίες της σχολής του Durkheim και, επαναστατώντας ενάντια στον κυρίαρχο ορθολογισμό της αστικής τάξης, στοχεύει μεταξύ άλλων στη μυθοποίηση της τέχνης (Müller 2002, 338).
Από αυτή την άποψη ο μύθος επιστρατεύεται στο πλαίσιο της κριτικής αντιπαράθεσης του Μοντερνισμού με τον Διαφωτισμό ως το αντίπαλο δέος του καρτεσιανισμού. Ενδεικτικός αυτής της στάσης έναντι του μύθου είναι ο πρόλογος του Louis Aragon στο Le Paysan de Paris που γράφτηκε μεταξύ 1924 και 1925:
Έχει γίνει γενικά δεκτό πως μια γενική εξέταση των αφηρημένων εννοιών του ανθρώπου ανεπαίσθητα τις έχει εξαντλήσει, πως το ανθρώπινο φως εισέδυσε παντού και έτσι τίποτα δεν διέφυγε απ’ αυτή την παγκόσμια διαδικασία, που να επιδέχεται περισσότερη αναθεώρηση. […] Η βεβαιότητα είναι πραγματικότητα. Απ’ αυτή τη θεμελιώδη πίστη προκύπτει η επιτυχία της περίφημης Καρτεσιανής θεωρίας του προφανούς. Δεν έχουμε σταματήσει να ανακαλύπτομε τις καταστροφές που προξενεί αυτή η ψευδαίσθηση. Φαίνεται πως τίποτε δεν υπήρξε για την πορεία του πνεύματος εμπόδιο τόσο δύσκολο να το αποφύγει κανείς όσο αυτό το σόφισμα του προφανούς που κολάκευε ένα από τους πιο κοινούς τρόπους του ανθρώπινου σκέπτεσθαι. […] Δεν θέλω πια να συγκρατιέμαι από τα λάθη των δακτύλων μου, τα λάθη των ματιών μου. Τώρα ξέρω πως δεν είναι χονδροειδείς παγίδες, αλλά παράξενα μονοπάτια προς ένα σκοπό που τίποτα δεν μπορεί να μου τον αποκαλύψει, μονάχα εκείνες. […] Καινούργιοι μύθοι γεννιούνται κάτω από κάθε σας βήμα. Εκεί όπου έζησε ο άνθρωπος εκεί αρχίζει ο μύθος, εκεί όπου ζει. Δεν θέλω πλέον να απασχολήσω τη σκέψη μου παρά μ’ αυτές τις περιφρονημένες μεταμορφώσεις. Κάθε μέρα τροποποιείται το μοντέρνο συναίσθημα της υπάρξεως. Μια μυθολογία συνδέεται και αποσυνδέεται. Είναι μια επιστήμη της ζωής που δεν ανήκει παρά σε κείνους που δεν έχουν καμιά πείρα γι’ αυτήν. Είναι μια επιστήμη ζωντανή που γεννιέται κι αυτοκτονεί. […] Θα ’χω για πολύν καιρό το συναίσθημα της εξαίσιας καθημερινότητας; Το βλέπω που χάνεται μέσα σε κάθε άνθρωπο που προχωρεί μέσα στην προσωπική του ζωή καθώς σ’ ένα δρόμο ολοένα και πιο καλοστρωμένο, που προχωρεί μέσα στη συνήθεια του κόσμου με μιαν αυξανόμενη άνεση, που προοδευτικά απαλλάσσεται από τη γεύση του κι από την ικανότητα να συλλαμβάνει το ασυνήθιστο.
