Ο μύθος του μύθου και η ιστορικότητά του

Μήπως η αντίθεση του μύθου με τον λόγο ή την επιστήμη ή τον ορθολογισμό δεν είναι παρά μια τεχνητή αντιπαλότητα; Οι Adorno και Horkheimer υπογραμμίζουν ότι αν «θεωρήσουμε ότι ο μύθος έχει στόχο να διαφωτίσει, ο Διαφωτισμός δεν καταλήγει παρά να είναι μια μυθολογία» (Adorno & Horkheimer 1971, 5). Ενώ ο Jacques Derrida χαρακτηρίζει ως λευκή μυθολογία, μυθολογία των λευκών, τη μεταφυσική παράδοση της Δύσης:

Τί είναι μεταφυσική; Μια μυθολογία των λευκών που περιλαμβάνει και αντανακλά τον δυτικό πολιτισμό: ο λευκός θεωρεί τη δική του μυθολογία (και αυτή είναι η ινδοευρωπαϊκή μυθολογία), τον λόγο, δηλαδή τον μύθο του ιδιώματός του ως παγκόσμια δομή εκείνου, το οποίο ακόμα άφευκτα ποθεί, να ονομάζει Λογική. […] Τί είναι η μυθολογία των λευκών; Είναι μεταφυσική, που απώθησε μέσα της το μυθικό σκηνικό που της επέτρεψε να υπάρξει και το οποίο παραμένει ενεργό και αναδεύεται, χαραγμένο με λευκό μελάνι, ένα αόρατο σχήμα έγκλειστο σε ένα παλίμψηστο.

Derrida 1974, 11

Όπως ο Derrida ανοίγει τον δρόμο για μια άλλη ανάγνωση της δυτικής παράδοσης και, άρα, και των «πρωτόγονων» μύθων, αποκαλύπτοντας ότι ο λόγος είναι μύθος, έτσι και ο Roland Barthes ξεσκεπάζει την ιστορικότητα του μύθου που υποκρύπτεται πίσω από τον μύθο του μύθου και κατονομάζει τη λογοτεχνία ως το αντίπαλο δέος του:

Υπάρχει και μια άλλη γλώσσα που αντιστέκεται στο μύθο με όλες της τις δυνάμεις: πρόκειται για την ποιητική μας γλώσσα. Η σύγχρονη ποίηση είναι ένα επαναστρεπτικό σημειολογικό σύστημα. Ενώ ο μύθος αποβλέπει σε μια υπέρ-σημειοδότηση, σε μια διεύρυνση του πρωτογενούς συστήματος, η ποίηση, αντίθετα, τείνει σε μιαν υπό-σημειοδότηση, μια προ-σημειολογική κατάσταση της γλώσσας. Με λίγα λόγια, προσπαθεί να επαναμετατρέψει το σημείο σε νόημα: το ιδεώδες της — η κυρίαρχη τάση της είναι να φτάνει όχι στο νόημα των λέξεων, αλλά στο νόημα των ίδιων των πραγμάτων.

Barthes 1979, 232

Λογοτεχνικά κείμενα
Κριτικά κείμενα