Οι όροι για την εξέταση της σχέσης λογοτεχνίας και κινηματογράφου

Σήμερα ο έλληνας αναγνώστης διαθέτει μεταφρασμένα στη γλώσσα μας βασικά και καταξιωμένα εγχειρίδια για την ιστορία (βλ. Bordwell & Thompson 2007) και τη θεωρία του παγκόσμιου κινηματογράφου (βλ. Bordwell & Thompson 2007· Stam 2011). Επίσης, έγκυρες πληροφορίες για διάφορες όψεις του ελληνικού κινηματογράφου χορηγούνται στη δίτομη βιβλιογραφία-λεύκωμα των Ρούβα & Σταθακόπουλου (2005), ενώ χρήσιμη, ιδίως για τους μελετητές, είναι η βιβλιογραφία του Καλαντίδη (2000), όπου καταγράφονται οι κινηματογραφικές εκδόσεις στην Ελλάδα από το 1923 μέχρι τον Αύγουστο του 2000. Για το γενικά ενδιαφερόμενο αναγνωστικό κοινό πολύ χρήσιμα είναι τα βιβλία της εκδοτικής σειράς «Κινηματογραφικές σπουδές» των εκδόσεων Πατάκη, με υπεύθυνη της σειράς την Εύα Στεφανή, όπως και τα πολλά βιβλία που εξέδωσε το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης . Τέλος, οι κινηματογραφόφιλοι σίγουρα γνωρίζουν τα πλήθος βιβλία των εκδόσεων Αιγόκερως, εκδοτικού οίκου εξειδικευμένου στην παρουσίαση διαφόρων όψεων του ελληνικού και του παγκόσμιου κινηματογράφου, από μελέτες για σκηνοθέτες μέχρι σενάρια ταινιών.

Ωστόσο, στη χώρα μας η συγκριτική εξέταση λογοτεχνίας και κινηματογράφου, τόσο από τη μια όσο και από την άλλη σκοπιά θεώρησης της σχέσης τους, υπολείπεται αισθητά ως προς τη μεγάλη ποσοτική και ποιοτική πρόοδο της σχετικής μελέτης στις προηγμένες δυτικές χώρες. Ο αναγνώστης που γνωρίζει ξένες γλώσσες, ιδίως τα αγγλικά, μπορεί να μελετήσει, ανάμεσα σε πολλά άλλα βιβλία, ορισμένα βασικά έργα στη διεθνή βιβλιογραφία για την εξέταση των δύο τεχνών, ιδίως από τη σκοπιά της λογοτεχνίας: του Chatman (1980 και 1990), της Marcus (2007), του Spiegel (1976), των Stam & Raegno (2006) και του Tschilschke (2000). Από τα λιγοστά διαθέσιμα στην ελληνική γλώσσα βιβλία, στα οποία συνεξετάζονται οι δύο τέχνες, ξεχωρίζουν οι συλλογές μελετών που επιμελήθηκαν οι Ταμπάκη-Ιωνά και Γαλάνη (2011) και ο Γαραντούδης (2013· η επιμέλεια του Γαραντούδη αφορά το πρώτο μέρος του βιβλίου, που αναφέρεται στις σχέσεις λογοτεχνίας και κινηματογράφου).

Τόσο στη διεθνή όσο και στην ελληνική βιβλιογραφία το κύριο ενδιαφέρον στη διερεύνηση των επαφών ανάμεσα στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο επικεντρώθηκε στην αμφίδρομη σύγκριση της πεζογραφίας και του σινεμά. Η επικέντρωση αυτή είναι εύλογη, με δεδομένο ότι βασικός κοινός άξονας του μυθιστορήματος και της κινηματογραφικής ταινίας είναι η αφηγηματικότητα, αλλά και οφείλεται σε ιστορικούς λόγους, καθώς από τις αρχές του σινεμά μέχρι σήμερα ένα μεγάλο μέρος της παραγωγής του αποτελεί μεταφορά (transposition), μετατροπή (transformation) ή προσαρμογή (adaptation) στην οθόνη μυθιστορημάτων — με επικρατέστερο σήμερα τον όρο adaptation. Χρήσιμες μελέτες με θέμα τη σχέση μυθιστορήματος και σινεμά είναι του Corrigan (2007), της Hutcheon (2006) και της Rajewsky (2003). Στην ελληνική βιβλιογραφία μια εισαγωγή στην εξέταση της σχέσης του σινεμά και του μυθιστορήματος προσφέρουν το βιβλίο της Κακλαμανίδου (2006) και η ανθολογία κειμένων που επιμελήθηκε ο Μωραΐτης (1990).

Λογοτεχνικά κείμενα
Κριτικά κείμενα