Μύθος και νεοελληνική ποίηση

Κείμενα & επιλογή υλικού
Στεφανία Μποτέλη

Στην ενότητα αυτή θα εισέλθουμε στο ευρύ και ανεξάντλητο πεδίο των σχέσεων μύθου και λογοτεχνίας, διερευνώντας τον «εξελικτικό» τρόπο με τον οποίο οι νεοέλληνες ποιητές «διαχειρίστηκαν» τον αρχαιοελληνικό μύθο σε διαφορετικές λογοτεχνικές περιόδους, υπό την επίδραση διαφορετικών λογοτεχνικών ρευμάτων. Η διερεύνηση αυτή θα μας βοηθήσει να βγάλουμε συμπεράσματα για τις σχέσεις που θέλησαν να καλλιεργήσουν με τα λογοτεχνικά ρεύματα της εποχής τους, και κυρίως με την παράδοση και το παρελθόν, αναδεικνύοντας τη διάζευξη «παράδοση-μοντερνισμός». Μέσα στο ίδιο πλαίσιο θα παρουσιάσουμε τις λογοτεχνικές μεταμορφώσεις και παραμορφώσεις του Οδυσσέα, εντοπίζοντας τις διαφορετικές τροπές που παίρνει ο μύθος του στη νεοελληνική ποίηση. Στο ενδεικτικό συνοδευτικό φωτογραφικό υλικό θα ιχνηλατήσουμε τον οδυσσειακό μύθο στη νεοελληνική τέχνη.

Επιπλέον, θα βρεθούμε αντιμέτωποι με ζητήματα «μεθόδου» θέτοντας το ερώτημα: πώς ο κάθε λογοτέχνης συναιρεί διαφορετικά επίπεδα, όπως το μυθολογικό υπόβαθρο, την προσωπική μνήμη και τον σύγχρονο προβληματισμό, και, κατ’ επέκταση, πώς λειτουργεί ο μυθολογικός συντελεστής σε σχέση με τον ιστορικό συντελεστή και την ιδιωτική εμπειρία. Στο πλαίσιο αυτό, ο T.S. Eliot επινόησε τη «μυθική μέθοδο» για τον Οδυσσέα του James Joyce, προσδιορίζοντας κατά κάποιο τρόπο τις δικές του σχέσεις, αλλά και τις σχέσεις πολλών μοντερνιστών ποιητών, με τη νεωτερικότητα και τη σύγχρονη ιστορία. Έκτοτε, η «μυθική μέθοδος» αναδείχθηκε σε εργαλείο, ενίοτε προβληματικό, διερεύνησης του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί σε ένα λογοτέχνημα ο παραλληλισμός παρόντος και παρελθόντος μέσω του μύθου. Αυτό που προκύπτει ανεπιφύλακτα είναι ότι ο κάθε δημιουργός αναπτύσσει τον δικό του κώδικα, τη δική του «μυθική μέθοδο», που οι μελετητές καλούνται να αποκωδικοποιήσουν. Με βάση την παραδοχή αυτή, θα μπούμε στο ποιητικό εργαστήριο των Κ.Π. Καβάφη, Γιώργου Σεφέρη και Γιάννη Ρίτσου, προκειμένου να διερευνήσουμε τη «μυθική μέθοδό» τους, τον τρόπο δηλαδή με τον οποίο χρησιμοποιούν τον μύθο προκειμένου να εκφράσουν ποιητικά τον παραλληλισμό ανάμεσα στη σύγχρονή τους εποχή και την αρχαιότητα.

Σύγκριση

Επιλογή βιβλιογραφίας

Abrams, M.I. 2005. Λήμμα «Μύθος». Στο Λεξικό λογοτεχνικών όρων, 299-302. Αθήνα: Πατάκης.
Backes, J.L. 2011. Ο μύθος της Ελένης. Μτφρ. Μαίρη Γιόση. Αθήνα: ΜΙΕΤ.
Bricout, B. 2007. Το βλέμμα του Ορφέα. Οι λογοτεχνικοί μύθοι της Δύσης. Αθήνα: Σοκόλης.
Brunel, P. 1992. Ο μύθος της Ηλέκτρας. Μτφρ. Κλ. Μητσοτάκη. Αθήνα: Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Buxton, R. 2005. Οι ελληνικοί μύθοι. Ένας ολοκληρωμένος οδηγός. Αθήνα: Πατάκης.
Coupe, L. 1997. The mythical method. Στο Myth, 35-42. Λονδίνο: Routlledge. Διατίθεται εδώ .
Eliot, Τ.S. 1985. Οδυσσέας, τάξη και μύθος (1923). Μτφρ. Π. Τσελέντη-Αποστολίδη. Η λέξη 43: 240-243. Διατίθεται εδώ .
Keeley, E. 1987. Ο Σεφέρης και η «μυθική μέθοδος». Στο Μύθος και φωνή στη σύγχρονη ελληνική ποίηση, μτφρ. Σπ. Τσακνιάς, 113-146. Αθήνα: Στιγμή.
——. 2011. Ο Σικελιανός και η ελληνική μυθολογία. Στο Εισαγωγή στην ποίηση του Σικελιανού, επιμ. Ερ. Καψωμένος, 283-292. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης [α΄ δημ: Μύθος και φωνή στη σύγχρονη ελληνική ποίηση, μτφρ. Σπ. Τσακνιάς, 79-91. Αθήνα: Στιγμή. 1987].
Krikos-Davis, K. 1996. Seferis and the myth of Adonis. Στο Ancient Greek Myth in Modern Greek poetry. Essays in memory of C.A. Trypanis, επιμ. Peter Mackridge, 53-66. Λονδίνο: Frank Cass.
Myrsiades, K. 1976. Το ελληνικό παρελθόν στο ελληνικό παρόν στην ποίηση του Γιάννη Ρίτσου. Μτφρ. Γιάννης Βαθής. Αιολικά Γράμματα 32-33: 266-280.
Philokyprou, E. 1996. The changing Face of Orpheus: from Greek Romanticism to the Prague Spring. Στο Ancient Greek Myth in Modern Greek poetry. Essays in memory of C.A. Trypanis, επιμ. Peter Mackridge, 139-149. Λονδίνο: Frank Cass.
Righter, W. 1975. Myth and Literature. Λονδίνο: Routledge & Kegan Paul.
Robinson, C. 1996. Helen or Penelope? Women writers, myth and the problem of gender roles. Στο Ancient Greek Myth in Modern Greek poetry. Essays in memory of C.A. Trypanis, επιμ. Peter Mackridge, 109-120. Λονδίνο: Frank Cass.
Ricks, D. 1993. Η Σκιά του Ομήρου. Μτφρ. Αριστέα Παρίση. Αθήνα: Εκδόσεις Καρδαμίτσα.
Ruthven Κ.Κ. 1977. Ο Μύθος. Μτφρ. Ιουλιέτα Ράλλη & Καίτη Χατζηδήμου. Αθήνα: Ερμής [σειρά: Η γλώσσα της κριτικής, 18].
Steiner, G. 2001. Οι Αντιγόνες. Μτφρ. Β. Μάστορης & Π. Μπουρλάκης. Αθήνα: Καλέντης.
Tziovas, D. Ritsos’s Orestes: the politics of myth and the anarchy of rhetoric. Στο Ancient Greek Myth in Modern Greek poetry. Essays in memory of C.A. Trypanis, επιμ. Peter Mackridge, 67-80. Λονδίνο: Frank Cass.
——. 2014. Re-imagining the past. Antiquity and Modern Greek Culture. Οξφόρδη: Oxford University Press.
Van Dyck, K. 1996. Bruised necks and crumpled petticoats. What’s left of myth in contemporary Greek women’s poetry. Στο Ancient Greek Myth in Modern Greek poetry. Essays in memory of C.A. Trypanis, επιμ. Peter Mackridge, 97-108. Λονδίνο: Frank Cass.
Vernant, J.P. & P. Vidal-Naquet. 1988. Myth and Tragedy in Ancient Greece. GB: ZONE BOOKS.
Yatromanolakis, Y. 1996. The Prometheus myth in Modern Greek poetry and drama: an outline and two examples. Στο Ancient Greek Myth in Modern Greek poetry. Essays in memory of C.A. Trypanis, επιμ. Peter Mackridge, 151-159. Λονδίνο: Frank Cass.
Αναστασάκη, Ε. 2007. Η απόδραση της Ωραίας Ελένης: δύο απόπειρες απελευθέρωσης στα έργα των Giraudoux και Ρίτσου. Σύγκριση 18: 149-163. Ελληνική Εταιρεία Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας. Διατίθεται εδώ .
Βαγενάς, Ν. [1979] 1991. Σεφέρης, Βαλερύ, Έλιοτ. Στο Ο ποιητής και ο χορευτής. Μια εξέταση της ποιητικής και της ποίησης του Σεφέρη. 6η έκδ., 147-155. Αθήνα: Κέδρος.
——. 1994. Αντικειμενική συστοιχία και μυθική μέθοδος. Στο Η ειρωνική γλώσσα. Κριτικές μελέτες για τη νεοελληνική γραμματεία, 55-61. Αθήνα: Στιγμή.
——. 2001. Ο Ελπήνωρ μεταμοντέρνος. Στο Μνήμη Γ.Π. Σαββίδη. Θέματα νεοελληνικής φιλολογίας: Γραμματολογικά, εκδοτικά, κριτικά. Πρακτικά της Η΄ Επιστημονικής Συνάντησης (11-14 Μαρτίου 1997), 187-190. Αθήνα: Ερμής.
——. 2003. Ένας ιδιάζων ποιητής [Κ.Π. Καβάφης]. Το Βήμα, 4 Μαΐου.
Βαρελάς, Λ. 2001. Ο μύθος της ωραίας Ελένης στη νεοελληνική ποίηση: Από τον Παλαμά ως τον Ρίτσο. Στο Μνήμη Γ.Π. Σαββίδη. Θέματα νεοελληνικής φιλολογίας: Γραμματολογικά, εκδοτικά, κριτικά. Πρακτικά της Η΄ Επιστημονικής Συνάντησης (11-14 Μαρτίου 1997), 333-343. Αθήνα: Ερμής. Διατίθεται εδώ .
Βαρθαλίτης, Γ. 2008. Ο Καβάφης και ο αρχαίος μύθος [βιβλιοκρισία]. Οροπέδιο 5: 200-203. Διατίθεται εδώ .
Βαροπούλου, Ε. 1997. Ορφέας και Ευρυδίκη στην ποίηση του 20ού αιώνα. Αθήνα: Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Βελουδής, Γ. 1981. Ο μύθος στο Ρίτσο. Νέα Εστία 1547: 113-116. Διατίθεται εδώ .
Γιατρομανωλάκης, Γ. 2008. Αρχαιογνωστικές αναγνώσεις του Γιάννη Ρίτσου και του Γιώργου Σεφέρη. Στο. Ο ποιητής και ο πολίτης Γ. Ρίτσος. Οι εισηγήσεις. Διεθνές Συνέδριο, επιμ. Αικ. Μακρυνικόλα & Στρ. Μπουρνάζος, 93-105. Αθήνα: Μουσείο Μπενάκη/Κέδρος.
Γιωτοπούλου, Δ. 2011. Η πολυδιάστατη Κασσάνδρα του Νάνου Βαλαωρίτη. Στο Ταυτότητες στον ελληνικό κόσμο (από το 1204 έως σήμερα). Πρακτικά Δ' Ευρωπαϊκού Συνεδρίου Νεοελληνικών Σπουδών (Γρανάδα, 9-12 Σεπτεμβρίου 2010), τόμ. Β΄, επιμέλεια Κων/νος Δημάδης, 29-34. Αθήνα: Ευρωπαϊκή Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών. Διατίθεται εδώ .
Γκρίτση-Μιλλιέξ, Τ. 1981. Η Ελένη του Γιάννη Ρίτσου. Στο Αφιέρωμα στον Γιάννη Ρίτσο, 547-555. Αθήνα: Κέδρος. Διατίθεται εδώ .
Δάλλας, Γ. 2008. Οπτικές του θέματος και της ποιητικής στα αρχαιόθεμα ποιήματα του Ρίτσου. Στο Ο ποιητής και ο πολίτης Γ. Ρίτσος. Οι εισηγήσεις. Διεθνές Συνέδριο, επιμ. Αικ. Μακρυνικόλα & Στρ. Μπουρνάζος, 53-62. Αθήνα: Μουσείο Μπενάκη/Κέδρος.
Δεσποτίδης, Α. [2007] 2008. Μύθος. Στο Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, 1516-1519. Αθήνα: Πατάκης.
Δεσποτόπουλος, Κ.Ι. 2011. Ο Σικελιανός και τα μυθικά σύμβολα. Στο Εισαγωγή στην ποίηση του Σικελιανού, επιμ. Ερ. Καψωμένος, 153-157. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης [α΄ δημ.: Επιθεώρηση τέχνης 30 (1957) 495-496].
Δρακόπουλος, Α. 2011. Η σεφερική ποίηση στο άναρχο σύμπαν της νεωτερικότητας. Το δέντρο 179/180: 53.
Ελύτης, Οδ. 1978. Ο Οδυσσέας Ελύτης μιλά για την ποίησή του. Μτφρ. Στ. Μπεκατώρος. Το Δέντρο 4: 141-152. Διατίθεται εδώ . Βλ. και Ivask, I. 2011. Αναλογίες φωτός. Στο Οδυσσέας Ελύτης. Συν τοις άλλοις. 37 συνεντεύξεις, επιμ. Ι. Ηλιοπούλου, 111-129. Αθήνα: Ύψιλον.
Ζαμάρου, Ρ. 2008. Το εργαστήριο του Ηφαίστου: Ιλιαδικές σκηνές και ιλιαδικοί ήρωες στην ποίηση του Γ. Ρίτσου. Στο Ο ποιητής και ο πολίτης Γ. Ρίτσος. Οι εισηγήσεις. Διεθνές Συνέδριο, επιμ. Αικ. Μακρυνικόλα & Στρ. Μπουρνάζος, 63-81. Αθήνα: Μουσείο Μπενάκη/Κέδρος.
Ζερβού, Α. 2010. Ο αρχαίος μύθος και η «στρατευμένη» ποίηση του καιρού μας —με αναφορές στο έργο του Γιάννη Ρίτσου—. Στο Εισαγωγή στην ποίηση του Ρίτσου, επιμ. Δ. Κόκορης, 183-199. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης [α΄ δημ.: Νέα Παιδεία 24 (1987) 135-138].
Ζώρας, Γ. 1998. Ο μύθος του Ιππόλυτου στους αρχαίους και στον Ρίτσο. Διαβάζω 205: 99-104.
Ιακώβ, Δ. 1986. Η «Ανδρομέδα» του Γ. Σεφέρη. Διαβάζω 142: 130-137.
——. 2000. Η αρχαιογνωσία του Οδυσσέα Ελύτη και άλλες νεοελληνικές δοκιμές. Θεσσαλονίκη: Ζήτρος.
Ιλίνσκαγια, Σ. 2010. Μερικές σκέψεις για τον Τειρεσία. Στο Εισαγωγή στην ποίηση του Ρίτσου, επιμ. Δ. Κόκορης, 57-64. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης [α΄ δημ.: Αιολικά Γράμματα 32-33 (1976) 179-183].
Κακλαμάνης, Σ. & Μ. Πασχάλης. 2005. Η πρόσληψη της αρχαιότητας στο βυζαντινό και νεοελληνικό μυθιστόρημα. Αθήνα: Στιγμή.
Καλογήρου, Τ. 1997. Η επιστροφή της Περσεφόνης: η παρουσία του αρχαίου μύθου στη σύνθεση «Ο Σκοινοβάτης και η Σελήνη» του Γιάννη Ρίτσου. Στο Η αρχαία ελληνική ποίηση και ο χρόνος. Πρακτικά 17ου Συμποσίου Ποίησης (Πανεπιστήμιο Πατρών: 4-6 Ιουλίου 1997), 129-144. Πάτρα: Αχαϊκές Εκδόσεις.
Καραντώνης, Α. 2010. Ορέστης. Στο Εισαγωγή στην ποίηση του Ρίτσου, επιμ. Δ. Κόκορης, 47-50. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης [α΄ δημ.: Η Καθημερινή, 13 Νοεμβρίου1966].
Καστρινάκη, Α. 2003. Η Πηνελόπη στον 20ό αιώνα. Στο Η λογοτεχνία, μια σκανταλιά, μια διαφυγή ελευθερίας, 190-251. Αθήνα: Πόλις.
——. 2003. Μορφές του Οδυσσέα στον 20ό αιώνα. Στο Η λογοτεχνία, μια σκανταλιά, μια διαφυγή ελευθερίας, 216-241. Αθήνα: Πόλις.
Κατσιγιάννη, Α. 1999. Διακειμενικές μεταμορφώσεις του αρχαίου μύθου: ο Ίκαρος στη νεοελληνική ποίηση. Νέα Εστία 1713: 615-633. Διατίθεται εδώ .
Κατσίκη-Γκίβαλου, Α. 2009. Ο Ελπήνορας του Γιάννη Ρίτσου. Θέματα Λογοτεχνίας 42: 163-167. Διατίθεται εδώ .
Κεντρωτής, Γ. 2010. Η Ελένη ή το τρίτο ρόδο. Στο Εισαγωγή στην ποίηση του Ρίτσου επιμ. Δ. Κόκορης. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. 265-276 [α΄ δημ.: Πόρφυρας 81-82 (1997) 584-587 & 592-594].
Κόκορης, Δ. 2010. Ο αφοπλισμός της μυθικής μεθόδου «Ο Ηρακλής κι εμείς». Στο Εισαγωγή στην ποίηση του Ρίτσου, επιμ. Δ. Κόκορης. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. 297-301 [α΄ δημ.: «Μια φωτιά. Η ποίηση». Σχόλια στο έργο του Γιάννη Ρίτσου, 31-35. Αθήνα: Σοκόλης. 2003].
Λαδογιάννη, Γ. 2011. Ο εραστής, ο καλλιτέχνης και το έργο του. Ο μύθος του Πυγμαλίωνα στη Γαλάτεια του Σπ. Βασιλειάδη. Στο Ταυτότητες στον ελληνικό κόσμο (από το 1204 έως σήμερα). Δ΄ Ευρωπαϊκό Συνέδριο Νεοελληνικών Σπουδών, Γρανάδα (9-12 Σεπτεμβρίου 2010). Πρακτικά, τόμ. Β΄, επιμ. Κωνσταντίνος Δημάδης, 635-647. Αθήνα: Ευρωπαϊκή Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών. Διατίθεται εδώ .
Λιαπής, Β. 2008. Η λογοτεχνική πρόσληψη της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας τον εικοστό (και τον εικοστό πρώτο) αιώνα. Στο Αρχαία ελληνική τραγωδία: Θεωρία και πράξη, επιμ. Ανδρέας Μαρκαντωνάτος & Χρήστος Τσαγγάλης, 265-447. Αθήνα: Gutenberg.
Μαρωνίτης, Δ.Ν. [1978] 1980. Αναζήτηση και Νόστος του Οδυσσέα. Η διαλεκτική της Οδύσσειας. 3η έκδ. Αθήνα: Κέδρος.
——. 1980. Άνθρωποι, ζώα και μηχανές: Ο μύθος της Πασιφάης. Στο Μίλτος Σαχτούρης. Άνθρωποι-Χρώματα-Ζώα-Μηχανές, 57-68. Αθήνα: Γνώση.
——. [1984] 1989. Ο Φιλέταιρος Οδυσσέας. Στο Η ποίηση του Γιώργου Σεφέρη, 44-62. Αθήνα: Ερμής [α΄ δημ.: Το Δέντρο 12 (1980) 3-16].
——. 1986. Πίσω μπρος. Προτάσεις και υποθέσεις για τη νεοελληνική ποίηση και πεζογραφία. Αθήνα: Στιγμή.
——. 1992. Η αρχαιογνωσία του Σεφέρη: Ζητήματα μεθόδου. Στο Διαλέξεις, 65-76. Αθήνα: Στιγμή [α΄ δημ.: Εντευκτήριο 17 (Δεκ. 1991)].
——. 1992. Δύο αισχυλικά ποιήματα του Καβάφη. Στο Διαλέξεις, 29-47. Αθήνα: Στιγμή.
——. 1992. Μύθος-Γραφή-Εικόνα. Στο Διαλέξεις, 215-223. Αθήνα: Στιγμή.
——. 2001. «Δευτέρα Οδύσσεια»-«Ιθάκη». Στο Μνήμη Γ.Π. Σαββίδη. Θέματα νεοελληνικής φιλολογίας: Γραμματολογικά, εκδοτικά, κριτικά. Πρακτικά της Η΄ Επιστημονικής Συνάντησης (11-14 Μαρτίου 1997), 262-269. Αθήνα: Ερμής [α΄ δημ.: Κειμενοφιλικά, 11-25. Αθήνα: Κέδρος. 1997.
——. 2007. Κ.Π. Καβάφης. Μελετήματα. Αθήνα: Πατάκης.
——. 2013. Ποίηση και μύθος. Το Βήμα, 16 Μαρτίου. Διατίθεται εδώ .
——. 2013. Μύθος και νεοελληνική ποίηση. Το Βήμα, 23 Μαρτίου. Διατίθεται εδώ .
——. 2003. Μύθος και ποίηση. Εντευκτήριο 60: 7-16 [= Συνομιλία. Κείμενα του Δ.Ν. Μαρωνίτη για το έργο του Τίτου Πατρίκιου. Αθήνα: Κέδρος. 2005]. Διατίθεται εδώ .
——. [1983] 1989. Ο φιλέταιρος Οδυσσέας. Στο Η ποίηση του Γιώργου Σεφέρη, 44-62. Αθήνα: Ερμής.
——. 2009. Παραμορφώσεις του Οιδίποδα στη Νεοελληνική ποίηση. Στο Τάκης Σινόπουλος, Μίλτος Σαχτούρης. Μελετήματα, 117-137. Αθήνα: Πατάκης [= Διαλέξεις, 77-97. Αθήνα: Στιγμή. 1992].
Μπενάτσης, Απ. 1991. Η ποιητική μυθολογία του Τάσου Λειβαδίτη. Αθήνα: Επικαιρότητα.
Μπήαν, Π. 1975. Ο μύθος στα νεοελληνικά γράμματα και ο «Φιλοκτήτης» του Γιάννη Ρίτσου. Στο Γιάννης Ρίτσος. Μελέτες για το έργο του. Αθήνα: Διογένης.
——. 2007. Προσεγγίσεις της καζαντζακικής Οδύσσειας. Στο Οκτώ κεφάλαια για τον Νίκο Καζαντζάκη, επιμ. Σ.Ν. Φιλιππίδης, 35-56. Αθήνα: Πανεπιστήμιο Κρήτης/Καστανιώτης.
Νικολάου, Ν.Α. 1992. Μυθολογία Γ. Σεφέρη. Από τον Οδυσσέα στον Τεύκρο. Αθήνα: «Δαίδαλος»-Ζαχαρόπουλος.
Νικολαρεΐζης, Δ. 1947. Η παρουσία του Ομήρου στη νέα Ελληνική ποίηση. Νέα Εστία 491: 153-164.
Νικολαρεΐζης, Δ. [1996] 1999. Η παρουσία του Ομήρου στην ποίηση του Γιώργου Σεφέρη. Στο Εισαγωγή στην ποίηση του Σεφέρη, επιμ. Δ. Δασκαλόπουλος. 2η έκδ., 23-30. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης [α΄ δημ.: Αγγλοελληνική επιθεώρηση Δ΄ (1949) 148-150].
Νικολουδάκη-Σουρή, Ε. 2000. Η πρόσληψη του οδυσσειακού νόστου στην υπερρεαλιστική ποίηση της γενιάς του ’30. Η περίπτωση του Νίκου Εγγονόπουλου. Θαλλώ 11: 93-106.
Παπαγεωργάκης, Δ. 2001. Η γενιά του ’70 και ο αρχαίος ελληνικός λογοτεχνικός μύθος. Φιλολογική 74: 51-57.
Πιερής, Μ. 2009. Ρίτσος-Σεφέρης. Συγκλίσεις και αποκλίσεις στη «μυθική μέθοδο». Στο Ο ποιητής και ο πολίτης Γιάννης Ρίτσος. Οι εισηγήσεις. Διεθνές Συνέδριο, επιμ. Αικ. Μακρυνικόλα & Στρ. Μπουρνάζος, 82-92. Αθήνα: Μουσείο Μπενάκη/Κέδρος.
Πολίτου-Μαρμαρινού, Ε. 2000. Ορφέας ταξιδευτής: από τις αρχαίες ελληνικές πηγές στην ποίηση του Κ. Παλαμά. Σύγκριση 11: 84-99. Διατίθεται εδώ .
Προκοπάκη, Χ. 1980. Ο κύκλος των μυθολογικών ποιημάτων του Γιάννη Ρίτσου. Θεατρικά τετράδια 2: 3-11.
——. 1981. Η πορεία προς τη Γκραγκάντα ή οι περιπέτειες του οράματος. Αθήνα: Κέδρος.
Σαββίδης, Γ.Π. 1981. Οι μεταμορφώσεις του Ελπήνορα (Από τον Πάουντ στον Σινόπουλο). Αθήνα: Ερμής. Διατίθεται εδώ .
Σεφέρης, Γ. 1974α. Κ. Π. Καβάφης, Θ. Σ. Έλιοτ· παράλληλοι. Στο Δοκιμές, τόμ.Α΄. 1936-1947, 324-363. Αθήνα: Ίκαρος.
——. 1974β. Μια σκηνοθεσία για την Κίχλη. Στο Δοκιμές, τόμ. Β΄. 1948-1971, 30-56. Αθήνα: Ίκαρος.
Σιαφλέκης, Ζ.Ι. 1994. Η Εύθραυστη Αλήθεια. Εισαγωγή στη θεωρία του λογοτεχνικού μύθου. Αθήνα: Gutenberg.
——. 2000. Ο μύθος του Ορφέα: από τις μεταμορφώσεις της μυθικής αφήγησης στη ρητορική των λογοτεχνικών γενών. Σύγκριση 11: 76-83. Διατίθεται εδώ .
Σπυροπούλου, Χ. 1988. Ο αρχαιοελληνικός κόσμος στην ποίηση της Ζωής Καρέλλη. Θεσσαλονίκη: Αγροτικές Συνεταιριστικές Εκδόσεις.
Σταυροπούλου, Ε. 2010. Ο αργοναυτικός μύθος στην ποίηση του Γιάννη Ρίτσου. Ουτοπία 88: 75-85.
Στεργιόπουλος, Κ. 2000. Ο μύθος του Ορφέα στη λογοτεχνία και στις άλλες τέχνες. Σύγκριση 11: 7-9. Διατίθεται εδώ .
Τζιόβας, Δ. 2009. Φιλοκτήτης: πόνος και πολιτική. Το Βήμα, 6 Ιανουαρίου. Διατίθεται εδώ .
Φράγκου-Κικίλια, Ρ. 2000. Ο Άγγελος Σικελιανός και η προαιώνια ορφική φωνή. Σύγκριση 11: 100-107. Διατίθεται εδώ .
Φρέρης, Γ. 2000. Ανιχνεύσεις του μύθου του Ορφέα στην πρώτη ελληνική μεταπολεμική ποιητική γενιά. Σύγκριση 11: 108-121. Διατίθεται εδώ .
Φυλακτού, Α. 2011. Ο αρχαιοελληνικός μύθος στο Λυρικό Βίο. Στο Εισαγωγή στην ποίηση του Σικελιανού, επιμ. Ερ. Καψωμένος 315-322. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης [α΄ δημ.: Ο αρχαιοελληνικός μύθος στο Λυρικό Βίο. Συμβολή στη μελέτη των πηγών και της ποιητικής του Άγγελου Σικελιανού. Διδακτορική διατριβή, Λευκωσία. 1990].
Χασάπη-Χριστοδούλου, Ε. 2002. Η ελληνική μυθολογία στο νεοελληνικό δράμα. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.