Η πειραματική πλευρά της σύγχρονης ποίησης με καταγωγή πρωτοποριακή και υπερρεαλιστική εκπροσωπείται από ποιητές με θητεία στην εξέλιξη του μοντερνισμού, όπως ο Νάνος Βαλαωρίτης, ο οποίος στις συλλογές του της τελευταίας δεκαετίας (Ήλιος δήμιος μιας πράσινης σκέψης, Καστανιώτης 1996· Αλληγορική Κασσάνδρα, Καστανιώτης 1996· Η Κάθοδος των Μ, Ύψιλον/βιβλία 2002· Αλφάβητος Κωφαλάλων, Ύψιλον/βιβλία 2003· Άστεγος ο Μέγας, Ύψιλον/βιβλία 2004) διαμορφώνει μια γλωσσοκεντρική «ποιητική της ομιλίας», κάποτε με ακραίο πολιτικό χιούμορ. Επιπλέον, η σύγχρονη παραγωγή τόσο του Έκτορα Κακναβάτου (Χαοτικά Ι, Άγρα 2001) όσο και του Ιάσονα Δεπούντη (Systema Naturae, Μανδραγόρας 1998· Systema Avium, Μανδραγόρας 2001) ανοίγουν ποιητικές διόδους στον μικρόκοσμο και τον μακρόκοσμο. Πολλά κείμενα δέχονται επιδράσεις από τις όψιμες περιπέτειες του υπερρεαλισμού: τον λακανισμό, τον αποκαλυπτικό λόγο, την κατάλυση των ορίων παρελθόντος και παρόντος, τα εικονικά τοπία (π.χ. Θανάσης Τζούλης, Γλώσσα του Αδάμ, Εγνατία 1982· Αλέξανδρος Ίσαρης, Τριστάνοι (Νεφέλη 1992)· Ζάχος Σιαφλέκης, Ο Θρίαμβος των κωπηλατών, Αίολος 1982· Δημήτρης Καλοκύρης, Τα Χρώματα του υγρού ζώου, Ύψιλον/βιβλία 1990). Εξάλλου, υπερρεαλιστικής καταγωγής κείμενα γράφονται με συντακτικούς μετεωρισμούς, χρονικές ανακολουθίες και την κυριαρχία του αλλόκοτου, του ονειρικού και του φαντασιακού (π.χ. Γιάννης Ζέρβας, Ο Μετανάστης, Άγρα 1986· Η πυξίδα της άνοιξης, Άγρα 2001), ενώ εσωτερικά ταξίδια αναπτύσσονται με μυστικές αφηγήσεις αλληγορικής οδήγησης προς τη δημιουργία του «έργου» (π.χ. Γιώργος Παναγιωτίδης, Δι’ οδών, Μανδραγόρας 2002).
Οι γλωσσοκεντρικές τάσεις που σημειώνονται στην ελληνική ποίηση προϋποθέτουν μια μέγιστη τροποποίηση στους κειμενικούς ρόλους, δηλαδή στις κοινωνικώς ορισμένες λειτουργίες του συγγραφέα και του αναγνώστη ως παραγωγικούς και καταναλωτικούς πόλους αντίστοιχα, στον άξονα των λογοτεχνικών ανταλλαγών (π.χ. Ανδρέας Παγουλάτος, Προς/ Στοιχειώσεις/ Πόροι, Μαραθιά 1996). Στο πλαίσιο αυτών των προβληματισμών τα κείμενα που παράγονται προβάλλουν την αναβολή του σημαινομένου μέσω ενός ανατρεπτικού παιγνίου σημαινόντων που δεν θέλουν να κεντρωθούν ή να κλείσουν (π.χ. Κώστας Σταθόπουλος, Παλίμψηστο, Μανδραγόρας 2003). Σε σπάνιες περιπτώσεις παράγεται μια ποίηση θεωρητική γύρω από τη σύσταση των γλωσσών του κόσμου — και όχι μόνο του ποιητικού (π.χ. Θεοφάνης Μελάς, Όσο, Γαβριηλίδης 2003). Άλλα κείμενα που εμπλουτίζουν τα ευρήματα της οπτικής και συγκεκριμένης ποίησης αντιμετωπίζουν τα όρια και τους κανόνες της λογικής και της αναγνωσιμότητας (π.χ. Μιχαήλ Μήτρας, Η παράδοξη οικειότητα του αγνώστου, Δελφίνι 1997). Αντίστοιχα, έργα πολιτιστικής και καλλιτεχνικής διεύρυνσης του λογοτεχνικού μέσω επιτελεστικών, ψηφιακών και εικαστικών πειραματισμών διευρύνουν τον προβληματισμό γύρω από τα όρια της ποίησης (π.χ. Δημοσθένης Αγραφιώτης, Ήμερα δε, Ερατώ 2000· Maribor 1991-2000, Ερατώ 2004· Τηλέμαχος Χυτήρης, Καλοκαίρι. Το τέλος της ομιλίας (Καστανιώτης 2001)· Κωστής Τριανταφύλλου, V, 2009· Π, Κέντρο Σύγχρονης Μουσικής Έρευνας 2011).
Στην παράδοση του Νικόλαου Κάλας γράφονται, εξάλλου, κείμενα που αποτελούν ποιητικές αντιπροτάσεις πάνω στον λόγο περί του τέλους των πρωτοποριών (π.χ. Σπήλιος Αργυρόπουλος, Κάποιος πρέπει να αντισταθεί στη Σαντορίνη, Πρόταση 2001· Στους εγώ ποταμούς. Ύψιλον/βιβλία 2004) ή παράγονται ποιήματα που ακολουθούν το ρεύμα της «κοσμοπολιτικής πρωτοπορίας» με βάσεις στους αμερικανούς γλωσσοκεντρικούς (π.χ. Παναγιώτης Μποσνάκης, Redo Α΄, 1986 κ.εξ.· Emigraphs). Εξάλλου, ενδιαφέροντα κείμενα αναπτύσσονται σταθερά παρακολουθώντας τις σύγχρονες εξελίξεις των υπερρεαλιστικών τάσεων (π.χ. Νίκος Σταμπάκης, Το μπαούλο με τις μπίλιες, Φαρφουλάς 2007· Σωτήρης Λιόντος, Ανοσοποίηση, Γαβριηλίδης 2001· Ταχυδακτυλογραφία, Γαβριηλίδης 2003). Τέλος, καλλιεργείται μια ποίηση της προσομοίωσης, κατά την οποία προβάλλονται νέες προτάσεις σύγκλισης μουσικών, τηλεοπτικών, κινηματογραφικών και θεατρικών ερεθισμάτων και ένταξής τους σε πλαίσια κοινωνικά, πολιτικά, ψυχαναλυτικά και βιωματικά (π.χ. Βασίλης Αμανατίδης, Τριαντατρία, Γαβριηλίδης 2003· Μ-other poem, Νεφέλη 2014· Γιάννης Αντιόχου, Εισπνοές, Ίκαρος 2009· Εκπνοές, Ίκαρος 2014· Ανδρέας Φλουράκης, Σώμα 3, Μανδραγόρας 2004· Κώστας Πάτσης, Residents το όρθιο μάτι, Μανδραγόρας 2003· Ο Βερνάρδος στο σεξ, Μανδραγόρας 2005).
