Η διαφοροποίηση των στόχων και της σημασίας της ποίησης που επέφερε ο μοντερνισμός οδήγησε σε νέες μορφές πλησιέστερες στην πρόζα ή απομακρυνόμενες από το παραδοσιακό μέτρο. Η ρήξη της παράδοσης, η δοκιμασία νέων μορφών και συνθέσεων, αλλά και η αναβίωση παλαιότερων μορφών άλλαξαν τα δεδομένα της ποίησης. Πιο πρόσφατα, ο μεταμοντερνισμός υπερέβη τους στατικούς ορισμούς και αντιμετώπισε τα όρια μεταξύ ποίησης και πρόζας αλλά και μεταξύ ποιητικών ειδών ως δεσμευτικά και τεχνητά επιβεβλημένα. Ο δημιουργικός ρόλος του συγγραφέα που πρόβαλε ο μοντερνισμός έδωσε τη θέση του στον καθοριστικό ρόλο του αναγνώστη και στο περίπλοκο πολιτιστικό δίκτυο μέσα στο οποίο διαβάζεται το ποίημα. Στις μέρες μας η ποίηση ενσωματώνει μορφές από ποικίλους πολιτισμούς και παραδόσεις του παρελθόντος, δυσχεραίνοντας ακόμη περισσότερο τις κατηγοριοποιήσεις.

Στην παραδοσιακή ποίηση το ποίημα ως γλώσσα καθρεφτίζει την πραγματικότητα (την αλήθεια, το υποκείμενο, τα αντικείμενα), δηλαδή την αντανακλά μιμητικά αποδίδοντάς την καλλωπιστικά, διδακτικά, υμνητικά κ.ο.κ. Στον συμβολισμό το ποίημα γίνεται μέρος της πραγματικότητας (των υποκειμένων, των αντικειμένων) μετατρέποντας το σύμβολο σε αλήθεια, και προβάλλοντας έτσι την σημαίνουσα αδιαφάνειά του, δηλαδή το γεγονός ότι σημασία έχει η ίδια η λέξη ως γράμμα και ήχος ανεξαρτήτως από τη σημασία της. Στον μοντερνισμό το ποίημα γίνεται πραγματικότητα (τα αντικείμενα διαφεύγουν, γίνονται διφορούμενα), αλλά χάνει την ευκρίνειά του. Το μοντερνιστικό ποίημα: α) λειτουργεί στη θέση της απουσίας, δηλαδή στήνει έναν μηχανισμό που λειτουργεί οργανικά, χάνει όμως τη σχέση του με την οργανική πραγματικότητα· β) προσομοιώνει μια τεχνητή παρουσία. Στη σύγχρονη ποίηση, στις πιο προοδευτικές μορφές της, το ποίημα αναγνωρίζει ότι δεν έχει καμία σχέση με οποιαδήποτε πραγματικότητα, αλλά αντιμετωπίζει μέσω της γλώσσας του την οριακή κατάσταση της υποκειμενικής πραγματικότητας, κατά την οποία η έννοια του έργου τέχνης εκτίθεται σε κίνδυνο (Rainer 1995, 172-173). Έτσι το ποίημα συνίσταται σε μια προσομοίωση χωρίς πρωτότυπο, παρουσιάζοντας χαρακτηριστικά όπως η κατασκευαστικότητα, η αντιμετώπιση της ταυτότητας και της αυτοσυνείδησης ως γλωσσικού και όχι ως ψυχολογικού υλικού, η διακοπή, αποδιάρθρωση ή αποκέντρωση της σημασίας, η υπέρβαση της αναφορικότητας και η ιδεολογικοποίηση του λογοτεχνικού πονήματος. Σκοπός του ποιητικού λόγου είναι να υπονομεύσει τόσο τη λογοτεχνική παράδοση του όψιμου μοντερνισμού, όσο και τη γλώσσα επικοινωνίας του ύστερου καπιταλισμού που ισοπεδώνει ιδιαιτερότητες, πλουραλισμό και αντιθέσεις.

Επιχειρώντας μια συνοπτική διερεύνηση της σύγχρονης ποίησης μέσω συγκεκριμένων θεματικών και μορφολογικών κατηγοριών, θα μπορούσαμε να αναφερθούμε κυρίως στις δεκαετίες του ’80, του ’90, του 2000 και έως τις μέρες μας, παρουσιάζοντας, όσο γίνεται, χαρακτηριστικά των τάσεων που διαγράφονται την συγκεκριμένη περίοδο. Σε γενικές γραμμές οι τάσεις που παρατηρούνται είναι:

• Οι ρεαλιστικές, όπως προκύπτουν από τη δημοτική ποίηση, τον Κ. Βάρναλη, τον Γ. Ρίτσο, τον Νικ. Βρεττάκο, τον Κ. Στεργιόπουλο, τον Ν.Γ. Πετζίκη, και την πρώτη μεταπολεμική γενιά (Μ. Αναγνωστάκη, Τ. Πατρίκιο, Τ. Λειβαδίτη, Μιχ. Κατσαρό κ.ά.) και περιλαμβάνουν: α) το φολκλόρ και τη δημοτική παράδοση· β) τον Νέο Ρεαλισμό (όπως συνεχίζει τους Κ.Γ. Καρυωτάκη, Ναπ. Λαπαθιώτη, Μ. Σαχτούρη, Ν. Καρούζο, Ντ. Χριστιανόπουλο, Θ. Γκόρπα, Χρ. Λάσκαρη, Γ. Δάλλα)· γ) τον Ακτιβισμό (όπως προκύπτει από τον προκλητικό Κ.Γ. Καρυωτάκη, τον Κ. Εμμανουήλ, τον Ζ. Οικονόμου, τον Μιχ. Κατσαρό, τον Ν. Φωκά, τη Ρ. Χατζιδάκη).
• Οι (μετα)ρομαντικές, όπως συνεχίζουν τους Κ. Παλαμά, Άγγ. Σικελιανό, Κ. Ουράνη, Οδ. Ελύτη, Ν. Γκάτσο, Γ. Σεφέρη, Τ. Παπατσώνη, Ζ. Καρέλλη, Κ. Μόντη, Τ. Βαρβιτσιώτη, Ν. Καββαδία, Δ. Αντωνίου, Γ. Σαραντάρη, Ζ. Λορεντζάτο και περιλαμβάνουν: α) τη φύση, αρχαιότητα και θρησκεία· β) την ουτοπία και φυγή· γ) το σώμα και θάνατο (προερχόμενο από τους Κ.Π. Καβάφη, Τ. Σινόπουλο, Μ. Σαχτούρη, Ν. Καρούζο).
• Οι (μετα)μοντερνιστικές που περιλαμβάνουν: α) τον Νέο Φορμαλισμό (που επιστρέφει, με νέους όρους, στον Κ. Παλαμά, τη γενιά του ’80 και τους παρνασσιακούς)· β) τη φιλοσοφία· γ) την υπέρβαση του μοντερνισμού.
• Οι σημειωτικές.
• Οι πρωτοποριακές που περιλαμβάνουν: α) τον υπερρεαλισμό· β) τον γλωσσοκεντρισμό και άλλες πειραματικές ποιητικές· γ) την εικονικότητα και προσομοίωση.