Τα χαρακτηριστικά που παραδοσιακά νοούνται ως συστατικά της λυρικής ποίησης είναι το μικρό της μέγεθος, η αντιπαράθεσή της προς την πεζογραφία, ο ήχος, το μέτρο και ο ρυθμός, η σχέση της με τη γλώσσα και την υποκειμενικότητα, η έμφαση στο λυρικό «εγώ» (Βελουδής 1994, 115-124).
Εντοπίζοντας συνοπτικά τις ποιητικές φόρμες, μπορούμε να αναφέρουμε το σονέτο, μια μορφή που εμφανίστηκε τον 13ο αιώνα και αποτελείται από 14 στίχους με ποικιλία στα μέτρα και στις ρίμες, συνδεόμενο περισσότερο —με την πλούσια εικονοποιία του— με την ερωτική ποίηση. Ένα άλλο ποιητικό υποείδος είναι η ωδή, που έλκει την καταγωγή της από την ποίηση του Πίνδαρου και του Οράτιου. Η ωδή αποτελείται από τρία μέρη, τη στροφή, την αντιστροφή και την επωδό, με κοινό μέτρο σε όλες τις αντιστροφές και διαφορετικό στις επωδούς. Οι ωδές έχουν επίσημο ύφος και καταπιάνονται με σοβαρά ζητήματα, τα οποία η στροφή και η αντιστροφή αντιμετωπίζουν από διαφορετικές, και κάποτε αντικρουόμενες, προοπτικές και η επωδός εμβαθύνει ή εξυψώνει.
Όσον αφορά τα ποιητικά υποείδη, δηλαδή τις ποιητικές κατηγορίες οι οποίες βασίζονται στο υλικό, το ύφος ή άλλα τεχνικά χαρακτηριστικά των κειμένων, μπορούμε να ξεχωρίσουμε τα επικά ποιήματα, εκτεταμένα και βασισμένα σε αφηγηματική δομή, τα λυρικά ποιήματα, συντομότερα και μελωδικά που αποδίδουν μια εσωτερικότητα, τα δραματικά ποιήματα, συνήθως έμμετρες δραματικές μορφές που εκφωνούνται ή τραγουδιούνται, τα σατιρικά ποιήματα, που αναπτύσσονται λυρικά πάνω σε πολιτικές ή αισθητικές αντιπαραθέσεις, ή την υβριδική ποιητική πρόζα, που διακρίνεται για τη μεταφορικότητα της έκφρασης και την ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνει στην ποιητική γλώσσα.
Η ποιητική μορφή κατέστη ήδη τον προηγούμενο αιώνα πολύ περισσότερο ευέλικτη από παλαιότερα. Πολλοί νεωτερικοί ποιητές αποφεύγουν αναγνωρίσιμες δομές ή φόρμες και γράφουν σε ελεύθερο στίχο. Η ποίηση όμως εξακολουθεί να διαφοροποιείται από την πεζογραφία, τηρώντας κάποιες βασικές μορφικές δομές ακόμη και στην πιο ελεύθερη μορφή της. Αντίστοιχα, ακόμη και στην παραδοσιακή ποίηση, υπάρχουν κρίσιμες στιγμές υπέρβασης των αυστηρών μορφικών συμβάσεων. Στα διακριτικά γνωρίσματα της ποίησης ανήκει η στροφή ή η στροφική ενότητα, αλλά και μεγαλύτεροι συνδυασμοί στροφών ή στίχων όπως το κάντος, ενώ μπορούν να χρησιμοποιηθούν η οπτική παρουσίαση των λέξεων και η καλλιγραφία. Η ποικιλία της ποιητικής μορφής συνδυάζεται συχνά με ευρύτερες δομές, τα ποιητικά είδη, όπως το σονέτο ή το χαϊκού.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό της ποίησης είναι η οπτική της παρουσίαση. Ακόμη και πριν την έλευση της τυπογραφίας, η εμφάνιση της γραπτής ποίησης προσέδιδε στον λόγο της περισσότερη σημασία και βάθος. Τα ποιήματα σε μορφή ακροστιχίδας, για παράδειγμα, κρύβουν κάποτε ερμηνευτικά κλειδιά στα αρχικά γράμματα των στίχων. Η τυπογραφική αναπαραγωγή των κειμένων προσέδωσε μεγαλύτερο έλεγχο του ποιητή πάνω στο κείμενό του και ενίσχυσε τη σημασία της οπτικής του παρουσίασης. Ο μοντερνισμός επέκτεινε σε ακραίο βαθμό την οπτική πλευρά του ποιήματος απλώνοντάς το στη σελίδα, με σκοπό να συμπληρώσει τη ρυθμική του διάταξη ή να δημιουργήσει αντιπαραθέσεις ενισχύοντας τη σημασία, την αμφισημία ή την ειρωνεία. Τέτοιες μορφές μπορούν να οδηγήσουν στη συγκεκριμένη ποίηση ή την α-σημική γραφή (πειραματικά είδη όπως η συγκεκριμένη και οπτική ποίηση, που τοποθετούν το κείμενο στην οπτική μορφή του αντικειμένου, συνδυάζουν τη γενική έννοια της εικονικής ομοιότητας με τις ειδικές στρατηγικές της οπτικής αναπαράστασης).
Σχετικά με τα επιμέρους στοιχεία των ποιημάτων, μπορούμε να διακρίνουμε σε στροφές (παραδοσιακότερων κειμένων) ή στροφικές ενότητες (ποιημάτων γραμμένων σε μη παραδοσιακό σχήμα). Επιπλέον, διακρίνουμε ανάμεσα σε τίτλο, είτε επιλέγεται από τον συγγραφέα ανεξάρτητα από το περιεχόμενο, είτε από τον εκδότη, σε υπότιτλο και σε «μότο» (επιγραφή) κειμένου. Η επιγραφή, παράθεμα ή αυτοπαράθεμα (αναφορά από άλλο έργο του ίδιου ποιητή), είναι η φράση ή το χωρίο ανάμεσα στους πρώτους στίχους και στον τίτλο, που μπορεί να λειτουργεί επεξηγηματικά, σχολιαστικά, αλλά και ειρωνικά σε σχέση με το ποίημα, προκαλώντας ακόμη και έκπληξη στον αναγνώστη ή προσφέροντάς του ερμηνευτικά κλειδιά. Όσον αφορά τον τρόπο συγκέντρωσης και δημοσίευσης των ποιημάτων, θα μπορούσαμε να διακρίνουμε τα απομονωμένα και τα ενιαία ποιήματα. Τα πρώτα είναι ποιήματα που σιγά-σιγά απαρτίζουν ανθολογίες, παλιότερα χειρόγραφες (λιανοτράγουδα, δίστιχα, αλφάβητος) και στα νεότερα χρόνια τυπωμένες, στη δεύτερη περίπτωση συμπιλημένες από τον ίδιο τον συγγραφέα τους. Ανθολογίες είναι οι με συνέπεια και οργάνωση συγκεντρώσεις ποιητικών κειμένων με βάση τη χρονική ή τη θεματική σειρά. Εξάλλου, υπάρχουν τα ενιαία ποιήματα που εμφανίζονται αυτόνομα και έχουν χαρακτήρα συνθετικό (ποιητικές συνθέσεις), αποτελούμενα από ενότητες, μέρη ή λόγους. Συχνά οι συνθέσεις ταυτίζονται με τις συλλογές, τις συγκομιδές δηλαδή πολλών ποιημάτων με βάση τη θεματική ενότητα και τη χρονική αλληλουχία ή τη θεματική ποικιλία και τη χρονική ενότητα.
