[…]

Θα ρωτήσουν τότε κάποιοι: «Τι απομένει λοιπόν από τη λογοτεχνία όταν έχει χάσει τα δικαιώματά της στο a priori;». Εγώ λέω δεν έχει χαθεί τίποτα. Η βασική αστοχία της σύγχρονης ελληνικής πεζογραφίας, αυτό που (ως σώμα) την εμποδίζει να είναι επίκαιρη με την ουσιαστική έννοια είναι ότι δεν κατανόησε και δεν ανέπτυξε την αυτογνωστική μέθοδο, που είναι απαραίτητη σε κάθε «ισχυρή» (Bloom) λογοτεχνία. Άφησε να την εμποδίσουν οι ιστορικές προκαταλήψεις, ώστε να μην αναγνωρίσει τις ίδιες τις παρορμήσεις της. Με αυτό συνδέεται και το γεγονός ότι οι περισσότεροι συγγραφείς του σύγχρονου κανόνα (και δη οι πιο καίριοι) δεν κατανόησαν τις ήδη υπάρχουσες απαρχές της φαινομενολογίας τους. Κυρίως, πίστεψαν ότι η λογοτεχνία συντελείται σε καθαρά ενορατική στάση και είναι μόνο μεταφυσική, στοχαστική αφαίρεση/ενόραση. Ανήκουν, με άλλα λόγια, στην κατηγορία εκείνων των ανθρώπων που, όπως λέει ο Ενρίκε Βίλα Μάτας, «πιστεύουν ότι αν επαναλάβουν χίλιες φορές το ίδιο πράγμα, στο τέλος θα γίνει αληθινό» (Μάτας 2006).

Οι συγγραφείς, αδυνατώντας να αντιληφθούν πόσο ανεπαρκής είναι η —παρωχημένη πλέον στους καιρούς μας— ατομική δήλωση («έτσι είναι επειδή έτσι νομίζω»), επιζητούν μια δήθεν (έστω νεωτερική) «αλήθεια» και αρνούνται να αντικρίσουν κατάματα το γεγονός ότι, από τη στιγμή που κάνουν λογοτεχνία, είναι αναγκασμένοι να παράγουν μια ειρωνική φαινομενολογία που πάντοτε θα καταλήγει να τους περιγελά. Και ετούτη είναι μια ανεπάρκεια που αφορά το σύνολο του νεοελληνικού τρόπου σκέψης.

Μόνο η λογοτεχνία μιας πραγματικά ριζικής και συστηματικής φαινομενολογίας, που όμως δεν θα ασκείται στη βάση μεμονωμένων θεωρήσεων, αλλά θα έχει αφιερωθεί στα εξαιρετικώς σύνθετα και πληθυντικά ζητήματα του συνειδέναι και θα τα αντιμετωπίζει όλα ισότιμα στη μυθοπλασία, με ένα εντελώς ελεύθερο πνεύμα χωρίς να τυφλώνεται από προκαταλήψεις, μπορεί να μας προσφέρει πραγματικά επίκαιρες διαχρονικές λογοτεχνικές μορφές. Όταν θα διατηρεί ζωντανή την αναφορά. Όταν συνεχίζοντας την αντιπαράθεση του νοήματος θα κρίνει την πολυσημία, θα την υποδέχεται, θα την απωθεί, θα τη μεταπλάθει. Και στο τέλος, θα την αφήνει αναπόφευκτα ανέγγιχτη.

Και, τότε, θα πάψει πλέον να είναι αυτονόητη και εκείνη η ρητορική που τόσο άφθονη συσσωρεύεται στις μέρες μας και μας προμηθεύει τις γνωσιολογίες της, τις ιστορικές θεωρίες και τις ηθικές της, στηριγμένες στη βάση δημοφιλών κοινοτοπιών και ιδεολογημάτων. Και ίσως να μπορέσουμε τότε να δούμε πιο εύκολα διάφορες ρηξικέλευθες, αλλά συσκοτισμένες μονάδες του παρελθόντος (αλλά και του παρόντος) της λογοτεχνίας μας.

Αναδημοσιεύεται από το ηλεκτρονικό περιοδικό Poeticanet (ανακτήθηκε τον Ιανουάριο 2016).