Αγγέλα Γιώτη
Η ενότητα επιχειρεί να παρουσιάσει τη σχέση μεταξύ δύο συστημάτων λόγου: της λογοτεχνίας και της δημοσιογραφίας, όπως αυτή αναπτύσσεται με την έκρηξη κυκλοφορίας του Τύπου στην Ελλάδα κατά τον 19ο αιώνα. Το πρώτο άρθρο με τον τίτλο «Δημοσιογράφοι-λογοτέχνες» εστιάζει στη γένεση και ανάπτυξη των συνθηκών της επικοινωνίας μεταξύ των δύο, που στην Ελλάδα στοιχειοθετείται περίπου κατά τη δεύτερη πεντηκονταετία ζωής του ελληνικού κράτους. Δύο ακόμα άρθρα περιγράφουν ακολούθως δύο είδη λόγου ως παράγωγα της παραπάνω σχέσης: το χρονογράφημα και το non fiction novel. Υβριδικές μορφές και τα δύο, βλέπουν το φως της δημοσιότητας, το μεν χρονογράφημα από τις στήλες της εφημερίδας, το δε non fiction novel ως μυθιστόρημα. Τέσσερα ακόμα άρθρα παρουσιάζουν είδη λόγου που, χωρίς να είναι λογοτεχνικά, έχουν προβάλει κάποτε λογοτεχνικές αξιώσεις και γνωρίζουν μια ιδιαίτερη ανάπτυξη εντός του Τύπου: ταξιδιωτικά κείμενα, επιστολές, ημερολόγιο και δοκίμιο παραμένουν είδη που δύσκολα κατατάσσονται σε κατηγορίες, διατηρούν ωστόσο μια οργανική σχέση με τη λογοτεχνία. Στο πλαίσιο που δημιουργεί αυτή η σχέση, οι εφημερίδες υιοθετούν αυτά τα είδη εξασφαλίζοντάς τους νέους όρους ανάπτυξης. Τα επτά άρθρα συνοδεύονται από μια βασική βιβλιογραφία του θέματος. Ένας κατάλογος με αποσπάσματα από οκτώ λογοτεχνικά κείμενα ή πηγές και έξι κείμενα δευτερεύουσας βιβλιογραφίας, ενισχύει την τεκμηρίωση των θέσεων που υποστηρίζονται στα άρθρα. Τέλος, το υλικό της λημματικής ενότητας εμπλουτίζεται πολυμεσικά με φωτογραφίες και βίντεο.
- Cambell, K. 2004. Journalism, Literature and Modernity. From Hazlitt to Modernism. Εδιμβούργο: Edinburgh University Press.
- Drew, J. 2003. Dickens the Journalist. Νέα Υόρκη: Palgrave Macmillan.
- Enkemann, J. 1983. Journalismus und Literatur. Zum Verhältnis von Zeitungswesen, Literatur und Entwicklung bürgerlicher Öffentlichkeit in England im 17. und 18. Jahrhundert. Tübingen: Niemeyer.
- Hartsock, J. 2000. A History of American Literary Journalism. The Emergence of a Modern Narrative Form. Amherst: University of Massachusetts.
- Hulme, P. & T. Youngs, επιμ. 2002. The Cambridge Companion to Travel Writing. Cambridge: Cambridge University Press.
- Gross, J., επιμ. 1991. The Oxford Book of Essays. Οξφόρδη: Oxford University Press.
- Link, M. 1963. Der Reisebericht als literarische Kunstform von Goethe bis Heine, Κολωνία: χ.ε.ο.
- Plimpton, G. 1966. The Story Behind a Nonfiction Novel [συνέντευξη με τον Truman Capote]. The New York Times, 16 Ιανουαρίου. Διατίθεται εδώ .
- Αρτεμάκης, Σ. 1984. Χρονογράφοι του αθηναϊκού Τύπου. Νέα Εστία 1379: 452-461. Διατίθεται εδώ .
- Βαγενάς, Ν. 1979. Ο ποιητής και ο χορευτής. Μια εξέταση της ποιητικής του Σεφέρη. Αθήνα: Κέδρος.
- ——. 1994. Η ειρωνική γλώσσα. Κριτικές μελέτες για τη νεοελληνική γραμματεία. Αθήνα: Στιγμή.
- Βαρελάς, Λ. 2014. Κόντρα στο ρεύμα: Ο Ανδρέας Καρκαβίτσας και οι ρήξεις του με τη νεοελληνική κοινωνία και τις αναμονές του αναγνωστικού κοινού. Στο Συνέχειες, ασυνέχειες, ρήξεις στον ελληνικό κόσμο (1204-2014): οικονομία, κοινωνία, ιστορία, λογοτεχνία. Πρακτικά του Ε΄ Πανευρωπαϊκού Συνεδρίου της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, τόμ. Γ΄, επιμ. Κωνσταντίνος Α. Δημάδης, 47-60. Αθήνα: Ευρωπαϊκή Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών. Διατίθεται εδώ .
- Βασιλικός, Β. 2007. Από τον Λαμπράκη στο Ζ. Ελευθεροτυπία, 23 Ιουνίου.
- Γιώτη, Αγγ. 2015. Διανοούμενοι σε δημοσιογραφικές αποστολές. Ο Βλάσης Γαβριηλίδης και οι συνεργάτες του. Στο Λόγος και χρόνος στη Νεοελληνική Γραμματεία (18ος-19ος αιώνας). Πρακτικά συνεδρίου προς τιμήν του Αλέξη Πολίτη, επιμ. Στέφανος Κακλαμάνης, Αλέξης Καλοκαιρινός, Δημήτρης Πολυχρονάκης & Ειρήνη Λυδάκη, 521-539. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
- Γλέζος, Π. 1962. Ο Ιωάννης Κονδυλάκης και το χρονογράφημα. Νέα Εστία 851: 15-19. Διατίθεται εδώ .
- Διαβάζω. 1985. [Το] δοκίμιο [αφιέρωμα], 117.
- ——. 1992. Το χρονογράφημα [αφιέρωμα], 293.
- Δια-κείμενα. 2008. Λογοτεχνία και δημοσιογραφία: αμφίρροπες σχέσεις [αφιέρωμα], 10.
- Η λέξη. 1991. Δημοσιογραφία και λογοτεχνία [αφιέρωμα], 104.
- Κωστόπουλος, Δ. 2011. Η έλευση του «non fiction novel» στην Ελλάδα. Η Καθημερινή, 5 Ιουλίου. Διατίθεται εδώ .
- Μάγιερ, Κ. 1957. Ιστορία του ελληνικού τύπου, τόμ. Α΄ 1790-1900, Αθήναι: Α. Δημόπουλος. Διατίθεται εδώ .
- Μαγκλίνης, Ηλ. 2015. Η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς άξιζε το Νομπέλ Λογοτεχνίας; Η Καθημερινή, 17 Οκτωβρίου. Διατίθεται εδώ .
- Μελάς, Σπ. 1911. Σκέψεις και κρίσεις. Παρέμβασις. Χρόνος, 30 Οκτωβρίου.
- Μουλλάς, Παν. 2007. Ο χώρος του εφήμερου. Στοιχεία για την παραλογοτεχνία του 19ου αιώνα. Αθήνα: Σοκόλης.
- ——. 1993. Ρήξεις και συνέχειες. Μελέτες για τον 19ο αιώνα. Αθήνα: Σοκόλης.
- Μπαλτά, Ν. 2008. Τα χρόνια της ακμής. 1864-1922. Στο Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Τύπου: 1784-1974, επιμ. Λουκία Δρούλια & Γιούλα Κουτσοπανάγου, τόμ. Α΄, Αθήνα: ΙΝΕ/ΕΙΕ.
- Ξενόπουλος, Γρ. 1911. Εντυπώσεις και σκέψεις. Το χρονογράφημα. Καιροί, 1 Νοεμβρίου.
- Παναρέτου Α.Π., επιμ. 1995. Ελληνική ταξιδιωτική λογοτεχνία, 5 τόμοι. Αθήνα: Επικαιρότητα.
- Πασχαλίδης, Γρ. 1993. Η ποιητική της αυτοβιογραφίας. Αθήνα: Σμίλη.
- Πολίτου-Μαρμαρινού, Ε. 1977. Η εφημερίδα Ραμπαγάς και η συμβολή της στην ανανέωση της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Παρνασσός ΚΑ΄/2: 235-257.
- Συκουτρής, Ι. 1993. Προβλήματα της βυζαντινής επιστολογραφίας [1931]. Στο Νικ. Τωμαδάκης, Βυζαντινή Επιστολογραφία, 307-320. Θεσσαλονίκη: Πουρνάρας.
- Σκοπετέας, Στ., επιμ. 1956. Ο Κονδυλάκης και το χρονογράφημα. 2 τόμοι. Αθήνα: Αετός [σειρά: Βασική Βιβλιοθήκη].
- Χατζηπαναγιώτη-Sangmeister, Ίλια, επιμ. 2015. Ταξίδι, Γραφή, Αναπαράσταση: Μελέτες για την ταξιδιωτική γραμματεία του 18ου αιώνα. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
