Κείμενα & επιλογή υλικού
Δημήτρης Κόκορης & Μαρία Νιώτη
Δημήτρης Κόκορης & Μαρία Νιώτη
Η φιλοσοφία και η λογοτεχνία προσπαθούν, στον βαθύτερο πυρήνα τους, είτε συγκροτημένα να αρθρώσουν είτε αμήχανα να ψελλίσουν απαντήσεις στα διαχρονικά και υπερτοπικά υπαρξιακά ερωτήματα. Θέματα, όπως ο έρωτας, ο χρόνος, η ανθρώπινη μοίρα και η υπαρξιακή δικαίωση, ο θάνατος, η μοναξιά, το γνωστό και το άγνωστο, το εφικτό και το ανέφικτο, προσεγγίζονται και από τις δύο. Απλώς το αναφαίρετο στοιχείο της πρώτης, που απορρέει από την περίπλοκη συνύπαρξη σκέψης, συναισθημάτων και γλώσσας, είναι η διανοητική διαδικασία που τείνει προς την καθολικευμένη αφαίρεση· το βαθύτερο θεμέλιο της δεύτερης είναι η γλωσσικά δομημένη συγκινησιακή δραστικότητα που οδηγεί σε αισθητική λειτουργία το πλέγμα ιδεών, συναισθημάτων και βιωμάτων. Είναι, λοιπόν, αναπόδραστο να συνευρίσκονται η φιλοσοφία και η λογοτεχνία, εισχωρώντας δυνάμει και όχι υποχρεωτικά η μία στο πεδίο της άλλης. Το ότι έχουν διαφορετικούς στόχους δεν αποκλείει την αλληλοδιείσδυση. Όταν αγκαλιάζονται, πολλοί λογοτέχνες και σχεδόν όλοι οι φιλόλογοι χαμογελούν με αυταρέσκεια· όταν μαλώνουν και αλληλοϋπονομεύονται, οι περισσότεροι φιλόσοφοι και οι ερευνητές της φιλοσοφίας νιώθουν ικανοποιημένοι. Όπως και να έχει, φιλοσοφία και λογοτεχνία έχουν ομοιότητες, έχουν διαφορές, έχουν πεδίο συλλειτουργίας. Μοιάζουν, αλλά δεν ταυτίζονται. Συνυπάρχουν σαν αδέρφια, όμως δεν είναι μονοζυγωτικά δίδυμα.
- Abrams, M.H. 2001. Ο καθρέφτης και το φως. Μτφρ. Άρης Μπερλής. Αθήνα: Κριτική (α΄ έκδ. στα αγγλικά: 1953).
- Barthes, R. 1984. Le mort de l’Auteur. Στο Essais critiques IV. Le bruissement de la langue, 61-67. Paris: Éditions du Seuil. [Στα ελληνικά: Ρολάν Μπαρτ, Εικόνα – Μουσική – Κείμενο. Μτφρ. Γιώργος Σπανός, Αθήνα: Πλέθρον. 21997. 137-143].
- Blanshard, B. 2012. Περί του φιλοσοφικού ύφους. Μτφρ.-επιμ. Φιλήμων Παιονίδης. Τρίκαλα: Επέκεινα.
- Bloom, H. 1973. The Anxiety of Influence. Νέα Υόρκη/Οξφόρδη: Oxford University Press. [Στα ελληνικά: Η αγωνία της επίδρασης. Μια θεωρία για την ποίηση. Εισαγ.-μτφρ.-σημ. Δημήτρης Δημητρούλης. Επίμ. Paul de Man. Αθήνα: Άγρα. 1989].
- Eagleton, T. 1989. Εισαγωγή στη θεωρία της λογοτεχνίας. Μτφρ. Μ. Μαυρωνάς. Εισαγ.-θεώρ. μετάφρασης Δ. Τζιόβας. Αθήνα: Οδυσσέας.
- Eco, U. 1993. Ερμηνεία και Υπερερμηνεία. Μτφρ. Αναστασία Παπακωνσταντίνου. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
- ——. 21994. Τα όρια της ερμηνείας. Μτφρ. Μαριάννα Κονδύλη. Αθήνα: Γνώση.
- Hawthorn, J. 42002. Ξεκλειδώνοντας το κείμενο. Μια εισαγωγή στη θεωρία της λογοτεχνίας. Μτφρ. Μαρία Αθανασοπούλου. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
- John, E. & D. McIver Lopes, επιμ. 62008. Philosophy of Literature. Contemporary and Classic Readings. An Anthology. Λονδίνο: Blackwell Publishing.
- Kierkegaard, S. 1989. The Concept of Irony with Continual Reference to Socrates. Μτφρ.-επιμ. Howard V. Hong & Edna H. Hong. Princeton: Princeton University Press.
- Newton, K.M., επιμ. 2013. Η λογοτεχνική θεωρία του εικοστού αιώνα. Ανθολόγιο κειμένων. Μτφρ. Αθανάσιος Κατσικερός & Κώστας Σπαθαράκης. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
- Nussbaum, M. 1998. Exactly and Responsibly. A Defense of Ethical Criticism. Philosophy and Literature 22: 343-365.
- Posner, R. 1997. Against Ethical Criticism. Philosophy and Literature 21: 1-27.
- ——. 1998. Against Ethical Criticism. Part Two. Philosophy and Literature 22: 394-412.
- Rorty, R. 2001. Η φιλοσοφία και ο καθρέφτης της φύσης. Μτφρ. Πάρις Μπουρλάκης & Γιώργος Φουρτούνης. Επιμ. Φιλήμων Παιονίδης. Αθήνα: Κριτική (α΄ έκδ. στα αγγλικά: 1979).
- Skilleås, O.M. 2001. Philosophy and Literature. An Introduction. Εδιμβούργο: Edinburg University Press.
- Vitti, M. 2003. Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Αθήνα: Οδυσσέας (αναθεωρ. έκδοση).
- Ανδριόπουλος, Δημ. Ζ. 42001. Ιστορία της Νεοελληνικής Αισθητικής και Φιλοσοφίας της Τέχνης. 2 τόμοι. Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
- Αποστολάκης, Γ.Μ. [1923] 1991. Η ποίηση στη ζωή μας. Θεσσαλονίκη: Βάνιας.
- Βαγενάς, Ν. 1988. Η εσθήτα της θεάς. Σημειώσεις για την ποίηση και την κριτική. Αθήνα: Στιγμή.
- Βάρναλης, Κ. 1958. Αισθητικά – Κριτικά. 2 τόμοι. Αθήνα: Κέδρος.
- Βιρβιδάκης, Στ. 2015. Ποίηση και/ως φιλοσοφία. Ποιητική 15: 127-178.
- ——. 2005. Φιλοσοφία και/ή/ως λογοτεχνία. Παραλλαγές. Cogito 3: 88-90. Διατίθεται εδώ .
- ——. 2009. Η υφή της ηθικής πραγματικότητας. Αθήνα: Leader Books.
- Βουτουρής, Π. 2006. Αγαπημένε μου Ζαρατούστρα: Παλαμάς – Νίτσε. Αθήνα: Καστανιώτης.
- Βρεττάκος, Νικ. 1960. Νίκος Καζαντζάκης. Η αγωνία του και το έργο του. Επιμ. Κωστούλα Μητροπούλου. Αθήνα: Π. Σύψας – Χρ. Σιαμαντάς.
- Γουνελάς, Χ.-Δ. 1995. Η φιλοσοφία της γλώσσας και η νεοελληνική ποίηση. Αθήνα: Δελφίνι.
- Θανασάς, Παν. Κ. 1998. Ο πρώτος δεύτερος πλους. Είναι και κόσμος στο ποίημα του Παρμενίδη. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
- Καζαντζάκης, Ν. 2014. Ασκητική. Εισαγ.-επιμ. Νίκος Μαθιουδάκης. Αθήνα: Έθνος Α.Ε.
- Κάλφας, Β. & Γ. Ζωγραφίδης. 2006. Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι. Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών/Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Επεξεργασμένο για ηλεκτρονική δημοσίευση διατίθεται εδώ .
- Καμπιόν, Π. 1999. Μαλλαρμέ. Ποίηση και φιλοσοφία. Μτφρ. Στρατής Πασχάλης. Αθήνα: Πατάκης.
- Κόκορης, Δ. 2006. Ποιητικός ρυθμός. Παραδοσιακή και νεωτερική έκφραση. Θεσσαλονίκη: Νησίδες.
- ——. 2015. Φιλοσοφία και νεοελληνική λογοτεχνία. Πτυχές μιας σύνθετης σχέσης. Αθήνα: Εκδόσεις Ι. Σιδέρης.
- Λαμπρέλλης, Δ.Ν. 2009. Η επίδραση του Νίτσε στην Ελλάδα. «Τέχνη» και «Διόνυσος», Βλαστός και Καζαντζάκης. Αθήνα: Παπαζήσης.
- Μάλλη, Μ. 2006. Μεταμοντερνισμοί. Ποίηση 27: 108-132.
- Μαυρέλος, Ν. 2011. Η φιλοσοφία ως αφήγηση του παρόντος. Μια ανθολογία γαλλικών φιλοσοφικών κειμένων, μεταφρασμένων στα αγγλικά, και η παρουσίασή της από τον Ετιέν Μπαλιμπάρ στη Νέα Υόρκη. Η Αυγή, 16 Ιανουαρίου. Διατίθεται εδώ .
- Μελαχροινού, Χ. 2012. Λογοτεχνία και Ηθική Γνώση. Αδημοσίευτη διδακτορική διατριβή. Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης ΕΚΠΑ. Διατίθεται εδώ .
- Μπόρχες, Χ.Λ. 2006. Η τέχνη του στίχου. Μτφρ. Μαρία Τόμπρου. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
- Μποτουροπούλου, Ιφ. 2009. Ο απόηχος της Évolution créatrice του Bergson στην κίνηση των ιδεών στη Γαλλία και η υποδοχή του φιλοσόφου στην Ελλάδα. Σύγκριση 20: 181-193.
- Νεχαμάς, Αλέξ. 2000. Κουλτούρα, τέχνη και ποίηση στην Πολιτεία του Πλάτωνα. Γιατί ο Πλάτων δεν εξόρισε τους καλλιτέχνες. Ποίηση 15: 15-28.
- ——. 2008. Ο Εικαζόμενος Συγγραφέας: Ο Κριτικός Μονισμός ως Ρυθμιστικό Ιδεώδες. Δευκαλίων 26: 321-341. Αφιέρωμα με θέμα «Φιλοσοφία και Λογοτεχνία».
- Πολίτης, Λ. [1978] 172009. Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ.
- Τζιόβας, Δ. 1987. Μετά την Αισθητική. Αθήνα: Γνώση.
- Τοντορόφ, Τ. 2013. Η λογοτεχνία σε κίνδυνο. Μτφρ. Χρύσα Βαγενά. Εισαγ. Νάσος Βαγενάς. Αθήνα: Πόλις.
- Σύγχρονη Γαλλική Φιλοσοφία . Ιστοσελίδα με βιβλιογραφικές πληροφορίες για το έργο γάλλων φιλοσόφων που έχει μεταφραστεί και δημοσιευτεί στα ελληνικά.
