Ο προσωκρατικός φιλόσοφος, Παρμενίδης ο Ελεάτης (πρώτο μισό του 5ου αιώνα π.Χ.), εκθέτει σε ποιητική μορφή τις οντολογικές του απόψεις, ωθώντας σε συνύπαρξη τη λογοτεχνία με τη φιλοσοφία.
μόνος δ’ ἔτι μῦθος ὁδοῖο λείπεται ὡς ἔστιν· ταύτῃ δ’ ἐπί σήματ’ ἔασι πολλά μάλ’, ὡς ἀγένητον ἐόν καί ἀνώλεθρον ἐστιν, ἔστι γάρ οὐλομελές τε καί ἀτρεμές ἠδ’ ἀτέλεστον· οὐδέ ποτ’ ἦν οὐδ’ ἔσται ἐπεί νῦν ἔστιν ὁμοῦ πᾶν, ἕν, συνεχές· τίνα γάρ γένναν διζήσεαι αὐτοῦ; πῇ πόθεν αὐξηθέν; οὔτ’ ἐκ μή ἐόντος ἐάσσω φάσθαι σ’ οὐδέ νοεῖν· οὐ γάρ φατόν οὐδέ νοητόν ἔστιν ὅπως οὐκ ἔστι. Τί δ’ ἄν μιν καί χρέος ὦρσεν ὕστερον ἢ πρόσθεν, τοῦ μηδενός ἀρξάμενον, φῦν; οὕτως ἢ πάμπαν πελέναι χρεών ἐστιν ἢ οὐχί.
δρόμος μοναδικός που απομένει να συζητήσουμε: ότι είναι. Σ’ αυτόν υπάρχουν σήματα πολλά ότι το ον είναι αγέννητο και ανώλεθρο ακέραιο και ατάρακτο, αιώνιο και ατελεύτητο. Ούτε ήταν, ούτε θα γίνει, επειδή υπάρχει τώρα, όλο μαζί ένα, συνεχές. Γιατί τι είδους γέννηση να του αποδώσεις, πώς και από πού αναπτύχθηκε; Δεν θα σου επιτρέψω να σκεφτείς ή και να πεις, εκ του μη όντος. Γιατί ούτε να λεχθεί ούτε να νοηθεί είναι δυνατόν το ότι δεν είναι. Τι τάχα το υποχρέωσε, ούτε νωρίτερα ούτε αργότερα, ν’ αναπτυχθεί, αρχίζοντας απ’ το μηδέν; Έτσι, ή πρέπει πλήρες να έγινε, ή καθόλου.
Παρμενίδης, Το Ποίημα. Απόσπασμα VIII: στ. 1-11, μτφρ. Τάκης Κουφόπουλος, έκδοση εκτός εμπορίου, Αθήνα 2001, σ. 22-23. Διατίθεται εδώ .
