Ο Μίκης Θεοδωράκης και η Ιουλίτα Ηλιοπούλου διαβάζουν το Μονόγραμμα του Ελύτη (μέρη Ι, IV, VII). Μουσική υπόκρουση: Μίκης Θεοδωράκης, Adagio. Από τον δίσκο Το Μονόγραμμα του Οδυσσέα Ελύτη, Minos-EMI 2013.
Το ποίημα «Μονόγραμμα» του Οδυσσέα Ελύτη αποτελεί, ίσως, ένα από τα πιο διαδεδομένα ποιητικά συνθέματα. Κεντρικός θεματικός του άξονας είναι το συνταίριασμα του απολεσθέντος έρωτα και του θανάτου.
Το «επτά» υπήρξε σύμβολο της αρχέγονης ισορροπίας και της οργανικής αρτιότητας, αφού ως αριθμός είναι «αμήτωρ» (δεν προκύπτει ως γινόμενο παραγόντων) και αποτελεί άθροισμα του τρία (3) και του τέσσερα (4), τα οποία εκφράζουν την «τελειότητα» δύο γεωμετρικών σχημάτων· του ισόπλευρου τριγώνου και του τετραγώνου. Ο Ελύτης, νιώθοντας έναν πνευματικό και γεωφυσικό ομφάλιο λώρο να τον συνδέει με το μυστηριακό Αιγαίο, με τη γη της Ιωνίας ως ελληνικό προγονικό τοπίο, με τους προσωκρατικούς γενικά (δεν είναι, για παράδειγμα, αμελητέες οι αναφορές του στον Ηράκλειτο) και με τους πυθαγορείους ειδικότερα, έχει αξιοποιήσει το «επτά» (7) και τα πολλαπλάσιά του τόσο σε τίτλους (π.χ. Έξη και μία τύψεις για τον ουρανό, Το φωτόδεντρο και η δέκατη τέταρτη ομορφιά) όσο και στην αρχιτεκτονική ποιητικών του συνθέσεων (οι δύο, για παράδειγμα, ακροτελεύτιες μείζονες καταθέσεις του —Τα ελεγεία της Οξώπετρας (1991), Δυτικά της λύπης (1995)— αποτελούνται από δέκα τέσσερα (14) και επτά (7) μέρη, αντίστοιχα).
Από τη φράση, που έχει από τον ποιητή τεθεί ως motto στο Μονόγραμμα, γίνεται σαφές ότι κεντρικός άξονας της σύνθεσης είναι η συνύπαρξη δύο ομόλογων κορυφώσεων της ανθρώπινης υπόστασης — κορυφώσεων, φιλοσοφικά φορτισμένων και διαχρονικά καίριων ως ποιητικών θεμάτων· του έρωτα ως απολεσθέντος βιώματος και του θανάτου: Θα πενθώ πάντα — μ’ ακούς; — για σένα, μόνος, στον Παράδεισο. Ήδη λοιπόν αφετηριακά, ανιχνεύεται ένα σημείο, το οποίο παραπέμπει έμμεσα στη γενικότερη πυθαγόρεια αρμονία, στη συνύπαρξη σε ένα εναρμονισμένο σύνολο στοιχείων, που εκκινούν αντιθετικά (έρωτας / θάνατος) και απολήγουν συγκλίνοντα (ερωτική απώλεια, μοναξιά / πένθος, θάνατος). [...] Το Μονόγραμμα αποτελείται από επτά (7) ποιητικά κεφάλαια, των οποίων η ποσότητα ως προς το πλήθος των στίχων συγκροτείται ως εξής: το πρώτο κεφάλαιο έχει επτά (7) στίχους, το δεύτερο είκοσι έναν (21), το τρίτο τριάντα πέντε (35), το τέταρτο (και ακριβώς μεσαίο) σαράντα εννέα (49), ενώ στη συνέχεια και κατά φθίνουσα αρμονική πορεία, εντοπίζονται τριάντα πέντε (35) στίχοι στο πέμπτο κεφάλαιο, είκοσι ένας (21) στο έκτο, και επτά (7) στο έβδομο και τελευταίο. Όπως ορθά έχει παρατηρηθεί, «αυτοί οι συνδυασμοί σχηματίζουν νοερά έναν αρμονικό ρόμβο», του οποίου οι αριθμοί «είτε προστεθούν οριζόντια είτε κάθετα, δίνουν αθροίσματα 7, 21, 35, 49, 35, 21, 7». [...]
Από τα παραπάνω συνάγεται ότι ο Οδυσσέας Ελύτης αξιοποίησε στο Μονόγραμμα την προσωκρατικής (κατά κύριο λόγο πυθαγόρειας) προέλευσης φιλοσοφική φόρτιση του αριθμού επτά (7) σε επίπεδο ποιητικής αρχιτεκτονικής. [...]
