Η ερμηνευτική, ως επιστήμη της ερμηνείας των κειμένων κατά τους τελευταίους πέντε αιώνες, σημείωσε μια αποφασιστική «στροφή» μέσα στον 20ό αιώνα. Μέχρι τότε κυρίαρχος σκοπός της προσέγγισης του λογοτεχνικού κειμένου ήταν η ανακατασκευή του συν-κειμένου, των χαρακτηριστικών, δηλαδή, της εποχής μέσα στην οποία είχε παραχθεί, ώστε το κείμενο να γίνει κατανοητό μέσα στα αρχικά του συμφραζόμενα. Πρόκειται για την αναζήτηση του «αρχικού» νοήματος, αυτού δηλαδή που κατανοούσε ο «σύγχρονος» του κειμένου αναγνώστης. Σημαντικότερος εκπρόσωπος της αντίληψης αυτής είναι ο Friedrich Schleiermacher (1768-1834), o οποίος ως θεολόγος-φιλόσοφος εκφράζει συστηματικά στο έργο του τις αρχές προσέγγισης των βιβλικών κειμένων που εφαρμόζονταν από τον 16ο αιώνα. Το 1960 ο Hans-Georg Gadamer (1900-2002) με το έργο του Warheit und Method (Aλήθεια και Μέθοδος) αντιτίθεται στην παραπάνω αντίληψη, προωθώντας την ιδέα ότι το παρελθόν μπορεί να προσληφθεί μόνο μέσω της συσχέτισής του με το παρόν του αναγνώστη, μέσω δηλαδή της λεγόμενης «συγχώνευσης των οριζόντων» κειμένου και αναγνώστη. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο Gadamer καταδεικνύει την αδυναμία να προσδιοριστεί ουσιαστικά η έννοια «σύγχρονος/αρχικός αναγνώστης».
Η άποψη ότι τίποτα που δεν ήταν στις προθέσεις του συγγραφέα ή του αναγνώστη δεν μπορεί να εισαχθεί σε ένα κείμενο μοιάζει κατ’ αρχάς να είναι ένας εύλογος ερμηνευτικός κανόνας, γενικά αναγνωρισμένος. Αλλά αυτός ο κανόνας μπορεί πραγματικά να εφαρμοστεί μόνο σε ακραίες περιπτώσεις. Γιατί τα κείμενα δεν ζητούν να κατανοηθούν ως η έκφραση της ζωής της υποκειμενικότητας του δημιουργού τους. Το νόημα ενός κειμένου δεν μπορεί να οριοθετηθεί από αυτόν τον κανόνα. Ωστόσο, δεν αμφισβητείται μόνο ο περιορισμός του νοήματος ενός κειμένου στις «αληθινές» σκέψεις του δημιουργού. Ακόμα και αν προσπαθήσουμε να προσδιορίσουμε αντικειμενικά το νόημα ενός κειμένου, αντιμετωπίζοντάς το ως μια σύγχρονη εκφώνηση και συσχετίζοντάς το με τον αρχικό αναγνώστη του, όπως ήταν η βασική παραδοχή του Σλαϊερμάχερ, ο περιορισμός δεν παύει να είναι αυθαίρετος. Η έννοια του σύγχρονου παραλήπτη μπορεί να έχει μόνο περιορισμένη κριτική εγκυρότητα. Γιατί τι είναι η συγχρονικότητα; Οι ακροατές τού προχθές αλλά και του μεθαύριο ανήκουν πάντα σε εκείνους που κάποιος τους μιλάει ως σύγχρονός τους. Ποιο είναι το όριο για αυτό το μεθαύριο, πέραν του οποίου ο αναγνώστης δεν θα μπορεί να καταστεί παραλήπτης; Ποιοι είναι σύγχρονοι και ποια είναι η αξίωση αληθείας ενός κειμένου ενώπιον του πολύμορφου μείγματος παρελθόντος και μέλλοντος; Η έννοια του αρχικού αναγνώστη βρίσκεται στο επίπεδο μιας αδιαφανούς εξιδανίκευσης.
[…] Στην πραγματικότητα, κανονιστικές έννοιες, όπως η άποψη του συγγραφέα ή η κατανόηση του αρχικού αναγνώστη, αντιπροσωπεύουν μόνο έναν κενό χώρο τον οποίο από καιρό σε καιρό καταλαμβάνει η κατανόηση.
Χανς-Γκεόργκι Γκάνταμερ, «Η γλωσσικότητα ως καθορισμός του αντικειμένου της ερμηνευτικής». Η λογοτεχνική θεωρία του εικοστού αιώνα. Ανθολόγιο κειμένων, επιμ. K.M. Newton, μτφρ. Αθανάσιος Κατσικερός & Κώστας Σπαθαράκης, πρόλογος στην ελληνική έκδοση Αλέξης Καλοκαιρινός, Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2013, σ. 88 & 89.
