Λίγα χρόνια πριν αφιερωθεί στην επαναστατική δράση, ο Ρήγας Βελεστινλής εξέδωσε μια σειρά βιβλίων με στόχο τη διάδοση της γνώσης, των νέων ιδεών του Διαφωτισμού και της καλλιέργειας της γλώσσας. Το Σχολείον των ντελικάτων εραστών εκδόθηκε το 1790 στη Βιέννη και αποτελείται από έξι ηθικοδιδακτικά διηγήματα, τα οποία ο Ρήγας μετέφρασε και διασκεύασε από τα γαλλικά (πρόκειται για τη συλλογή του Restif de la Bretonne Les Contemporaines). Το Σχολείον των Ντελικάτων Εραστών, «βιβλίον ηθικόν», όπως υπογραμμίζεται στον υπότιτλό του, αλλά ταυτόχρονα και βιβλίο τολμηρό για την εποχή του, αναδείκνυε την ανάγνωση ως μέσο ηθικής βελτίωσης, προόδου, διαμόρφωσης συναισθημάτων αλλά και ηδονικής απόλαυσης. Οι «αισθαντικοί νέοι» του Ρήγα είναι πρωταγωνιστές και φορείς των νέων ιδεών του Διαφωτισμού.
Προς τους αναγνώστας
Η άκρα έφεσις οπού έχω εις το να δώσω µίαν αµυδράν ιδέαν των κατά την Ευρώπην ηδονικών αναγνώσεων, αι οποίαι και ευφραίνουσι και τα ήθη τρόπον τινά επανορθούν, µε παρεκίνησε να αναλάβω την µετάφρασιν των ιστοριών τούτων, οπού ενταυτώ να ηδύνω και να ωφελήσω τον αναγνώστην µου.
Αλλ’ επειδή και δεν παύουν πάντοτε οι φιλοκατήγοροι να εφευρίσκουν αιτίας, διά να εξασκούν την γλώσσαν τους, νοµίζω ότι θέλουν µεµφθή και εµέ, πως έκλεξα ερωτικήν ύλην (πράγµα οπού συνηθίζεται από κάθε τάγµα ανθρώπου τώρα εις τον αιώνα µας, καθώς είναι γνωστόν), ερωτικήν, λέγω, ύλην διά γύµνασιν της φιλοπονίας µου, και όχι άλλην. Αποκρίνοµαι λοιπόν ότι οι εµπεριεχόµενοι τω παρόντι βιβλίω έρωτες εις υπανδρείαν καταντούν, η οποία είναι µυστήριον, και ας µην πολυλογούν.
Η µετάφρασίς µου είναι ελευθέρα, ήγουν µόνον κατά νόηµα (επρόσθεσα και µερικά), επειδή και, αν ακολουθούσα κατά λέξιν τον συγγραφέα, µε φαίνεται πως δεν εγίνετο κατάλληλος µε το ύφος της γλώσσης µας, διατί έχει η κάθε µία τον ιδιωτισµόν της.
Τελευταίον, λαµβάνω την τόλµην να προσφέρω αυτήν την απαρχήν των κόπων µου εις όλες τες αισθαντικές νέες και νέους (ωσάν οπού όλον το βιβλίον ενάγεται εις την νεανικήν ηλικίαν), οι οποίοι ελπίζω πως θέλουν την δεχθή ευµενώς, διά να µε παρακινήσουν µε τούτο να επιχειρισθώ και άλλο πόνηµα. Έρρωσθε.
Ρήγας, Σχολείον των ντελικάτων εραστών, επιμ. Π.Σ. Πίστας, Εστία, Αθήνα 2009, σ. 1 (πρώτη έκδοση: 1790· διατίθεται από την Ανέμη ).
