Το απόσπασμα προέρχεται από ομότιτλο κείμενο του Στέφαν Τσβάιχ που περιλαμβάνεται στο βιβλίο Συναντήσεις με βιβλία. Μελέτες και εισαγωγές από τα έτη 1902-1939. Ο Τσβάιχ ανήκει στη γενιά των μεγαλοαστών συγγραφέων της κεντρικής Ευρώπης με βαθιά πίστη στις αξίες του ανθρωπισμού και καλλιεργημένη προσήλωση στην παράδοση του ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Με το βιβλίο κανείς πια δεν είναι μόνος, περιχαρακωμένος μέσα στο προσωπικό του οπτικό πεδίο, αλλά μπορεί να συμμετέχει σε κάθε συμβάν του παρόντος και του παρελθόντος, στη σκέψη και στη συναίσθηση ολόκληρης της ανθρωπότητας. Όλη ή σχεδόν όλη η κίνηση του πνευματικού μας σύμπαντος στηρίζεται σήμερα στο βιβλίο, κι εκείνη η εναρμονισμένη μορφοποίηση της ζωής, που στέκει πάνω από την ύλη και την ονομάζουμε κουλτούρα, θα ήταν αδύνατη χωρίς την παρουσία του […]. Η ανάγνωση αποτελεί για μας το παιδί και το εγγόνι αιώνων γραφής, μια σχεδόν σωματική λειτουργία, έναν αυτοματισμό […].
Καταλάβαινα ότι το δώρο και η χάρις που δόθηκαν σε κάποιον να σκέπτεται με ανοιχτό μυαλό και αυτό που σκέπτεται να το συνδυάζει με πολλά άλλα πράγματα, ότι αυτός ο εξαιρετικός και μοναδικός τρόπος να βλέπει κανείς τον κόσμο από πολλές οπτικές γωνίες, προορίζεται μόνον για εκείνον ο οποίος, παρά την προσωπική του εμπειρία, δέχεται, συγκλονίζεται και διατηρεί ό,τι αποκόμισε από άλλες χώρες, ανθρώπους και εποχές μέσω των βιβλίων, και πόσο κοντόφθαλμα βλέπει τελικά τον κόσμο όποιος αρνείται το βιβλίο […]. Όταν διαβάζουμε τι άλλο κάνουμε από το να συν-βιώνουμε τον εσωτερικό κόσμο των άλλων, να βλέπουμε με τα μάτια τους και να σκεφτόμαστε με το μυαλό τους […].
Θυμόμουν τις σημαντικές αποφάσεις που έπαιρνα χάρη στα βιβλία, τις συναντήσεις με από καιρό πεθαμένους ποιητές που ήταν για μένα σημαντικότεροι από κάποιους φίλος και κάποιες γυναίκες, θυμόμουν νύχτες με βιβλία, όπου απολάμβανα το γεγονός να μένω ξάγρυπνος όπως και κατά τη διάρκεια μιας ερωτικής νύχτας […] Ήταν θαυμάσιο να τα σκέφτομαι όλα αυτά. Από καιρό λησμονημένες, ευτυχισμένες στιγμές, που τις βίωσα χάρη στα βιβλία […].
Η εποχή του βιβλίου τελείωσε, τώρα έχει το λόγο η τεχνολογία. Το γραμμόφωνο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, αρχίζουν να παραμερίζουν το βιβλίο ως πιο εκλεπτυσμένα μέσα μετάδοσης του λόγου και της σκέψης και σε λίγο η ιστορικοπολιτιστική του αποστολή θα ανήκει πια στο παρελθόν, ισχυρίζονται. Αλλά πόσο στενόμυαλοι, πόσο κοντόφθαλμοι είναι! Πώς και πού θα συμβεί το θαύμα της τεχνολογίας που θα περάσει να ξεπεράσει ή και ακόμα να αγγίξει το θαύμα του βιβλίου που διαρκεί εδώ και χιλιετίες […]. Άχρονο και ανθεκτικό, αμετάβλητο στο χρόνο, συμπυκνώνοντας τεράστια δύναμη στην πιο ελάχιστη και ευμετάβλητη μορφή του, το βιβλίο δεν έχει να φοβηθεί τίποτε από την τεχνολογία […]. Παντού, όχι μόνο στην προσωπική μας ζωή, το βιβλίο είναι το Α και το Ω κάθε γνώσης και η απαρχή κάθε επιστήμης.
Στέφαν Τσβάιχ, περ. Το Δέντρο, μτφρ. Ι. Αβραμίδου, τχ. 143-144 (Οκτ. 2005) 109-118.
