Τότε κυκλοφόρησε το «Ελεύθερο Πνεύμα» του Θεοτοκά, δείχνοντας πως είναι ο πρώτος μεταπολεμικός νέος που κατάλαβε πως η περίοδος αυτή τελείωσε για τα καλά και πως είναι καιρός να ζητήσουμε από τον εαυτό μας, από το παρόν μας και την παράδοσή μας, τα στοιχεία μιας νέας, ανθρώπινης, ελεύθερης ζωής. Το κριτικό αυτό δοκίμιο των 120 σελίδων δεν ξεσήκωνε, βέβαια, καμιά επανάσταση, μήτε έσπειρε απόλυτα καινούργιες ιδέες. Φώτισε όμως τις διάφορες όψεις της πνευματικής μας κατάστασης τόσο καθαρά, και συνάμα μίλησε για την ψυχή και τον χαραχτήρα της νέας Ελλάδας, για τη σκέψη, τη ζωή, την ποίηση και την πεζογραφία μας, σε μια γλώσσα τόσο απλή, τόσο δροσερή, τόσο ποτισμένη από την ουσία της αλήθειας, που η αρνητική κριτική την είχε θολώσει, ώστε προξένησε πραγματική ανακούφιση στις ζωντανές συνειδήσεις και προπαντός στις ψυχές των νέων. Ένα πνευματικό κήρυγμα νέου προς τους νέους, που το ακούσανε και οι ώριμοι και οι παλιοί με αρκετή προσοχή και φροντίδα και που ίσως από τότε να σκεφτήκανε πως επί τέλους σε κάτι μπορεί να χρησιμέψει και η νεότητα στην Ελλάδα.

Το βιβλίο αυτό, πιο πολύ σάλπισμα νέας πνευματικής ζωής, παρά εμπεριστατωμένη κριτική, πιο πολύ διαίσθηση και αυθόρμητη κατανόηση της πραγματικότητας παρά μεθοδική εξέτασή της, πιο πολύ καθαρός νεανικός νους, που βιάζεται να σκορπίσει το φως του, παρά επίμονη και γυμνασμένη σκέψη, αρμονικό συνταίριασμα καρδιάς και ιδέας, δίχως τίποτα το σχολαστικό και το φρασεολογικό, μπορούμε να το συμπεριλάβουμε, κρατώντας όμως με αυστηρότητα τις αποστάσεις, στην τάξη των έργων εκείνων που κάποτε πέφτουνε σαν από τον ουρανό, για να μας ειδοποιήσουνε πως δεν ακολουθούμε καλό δρόμο στη σκέψη μας, στην τέχνη μας, στη ζωή μας, και πως, αν λαχταρούμε ειλικρινά το νέο, υπάρχει τρόπος να ορθοποδήσουμε. Τέτοια έργα είναι το «Ταξίδι» του Ψυχάρη, τα κηρύγματα και οι μελέτες του Περικλή Γιαννόπουλου, τα βιβλία του Δραγούμη, τα δελφικά συγγράμματα και οι λόγοι του Άγγελου Σικελιανού. Τα έργα αυτά μπορεί να μη δείχνουνε με ακρίβεια τον καινούργιο δρόμο ώς το τέλος του· προστάζουνε όμως το ξεκίνημα, και αυτό είναι αρκετό για τη δόξα τους. [...]

Αποτόλμησε μια θαρραλέα κριτική της πνευματικής μας ζωής, ευσυνείδητη, καλόπιστη, θερμασμένη στη ζέστη μιας δυνατής αγάπης για κάθε τι όμορφο και πνευματικό, χτύπησε με πολλή λογική και διάθεση τον πνευματικό μιλιταρισμό των μεταφυσικών της εποχής και των οπαδών του ιστορικού υλισμού, έδειξε πως ο νεοελληνικός χαραχτήρας, σα χαραχτήρας έθνους ζωντανού, δε μπορεί να είναι μονόπλευρος και σταματημένος σε πάγια χαρακτηριστικά, αλλά μια πολύχρωμη σύνθεση από πολλές διαφορετικές τάσεις, παραδόσεις και προσωπικότητες, εξήγησε και ζωγράφισε παραστατικά τη στενότητα των πνευματικών μας οριζόντων, καθώς βρίσκεται σε αντίφαση με τις εξαιρετικές προσωπικότητες, που κάθε τόσο ξεπετιούνται από τα σπλάχνα της φυλής, τόνισε τη σημασία της παράδοσης και της ζωντανής γλώσσας, υποστήριξε τη σωστή άποψη, πως συνολικά η ποίησή μας είναι πολύ ανώτερη από την πεζογραφία μας, ανάπτυξε σε μερικές ωραιότατες σελίδες ουσιαστικής κριτικής τις προϋποθέσεις μιας αληθινής πρωτοπορίας πνευματικής, συσχέτισε αβίαστα το φαινόμενο της τέχνης με το κεντρικό ρεύμα της σύγχρονης ζωής και με τα ιστορικά γεγονότα των τελευταίων τριάντα χρόνων, διατύπωσε με απλότητα το αίσθημα του νέου, της καινούργιας ανατριχίλας που νιώθει ένας σύγχρονος άνθρωπος, παρακολουθώντας τη γοργή, πυρετική εξέλιξη της Αθήνας και χάραξε τους επιτελικούς χάρτες της εξόρμησης των νέων προς τις ακαλλιέργητες εκτάσεις της πεζογραφίας με σύνθημα την αυτοπεποίθηση, τα νιάτα, την ελευθερία του πνεύματος και την αξία της ζωής.

Αντρέας Καραντώνης, Πεζογράφοι και πεζογραφήματα της γενιάς του ’30, Παπαδήμας, Αθήνα 1977, σ. 64-73.