Μεταξύ της θείας και της ανθρωπίνης δικαιοσύνης

Η ταινία Η Φόνισσα (1974), σε σκηνοθεσία Κώστα Φέρρη, βασίζεται στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Αλέξ. Παπαδιαμάντη. Τα τελευταία λεπτά της ταινίας μπορούν να συγκριθούν με το τέλος του μυθιστορήματος:

Τα κύματα εφούσκωσαν αγρίως, ως να είχον πάθος. Εκάλυψαν τους μυκτήρας και τα ώτα της. Την στιγμήν εκείνην το βλέμμα τη Φραγκογιαννούς αντίκρυσε το Μποστάνι, την έρημον βορειοδυτικήν ακτήν, όπου της είχον δώσει ως προίκα ένα αγρόν, όταν νεανίδα την υπάνδρευσαν και την εκουκούλωσαν, και την έκαμαν νύφην οι γονείς της.

— Ω! νά το προικιό μου! είπε.

Αυταί υπήρξαν αι τελευταίαι λέξεις της. Η γραία Χαδούλα εύρε τον θάνατον εις το πέραμα του Αγίου Σώστη, εις τον λαιμόν τον ενώνοντα τον βράχον του ερημητηρίου με την ξηράν, εις το ήμισυ του δρόμου, μεταξύ της θείας και της ανθρωπίνης δικαιοσύνης.

Ο σκηνοθέτης έχει αφαιρέσει δυο κρίσιμα σημεία από το μυθιστόρημα, τις φράσεις «Ω! νά το προικιό μου!» και τη διαπίστωση ότι η Χαδούλα βρήκε τον θάνατο «μεταξύ της θείας και της ανθρωπίνης δικαιοσύνης». Στην ταινία η γυναίκα, αφού σκεφτεί να αυτοκτονήσει με το μαχαίρι (σαν να διόρθωνε το «λάθος» ότι έμεινε ζωντανή ως κοριτσάκι, καθώς θυμάται στιγμές από την παιδική της ηλικία), στρέφεται προς τη θάλασσα — και εκεί δεν μοιάζει να βρίσκει τιμωρία, αλλά μάλλον απελευθέρωση και αγαλλίαση. Προσέξτε την έκφραση του προσώπου της ηθοποιού αλλά και το γεγονός ότι βγάζει το μαντήλι από το κεφάλι και αφήνει ελεύθερα τα μαλλιά της. Το μαντήλι είναι ένας παραδοσιακός τρόπος για να φαίνεται σεμνή η γυναίκα (το κάλυμμα του κεφαλιού της γυναίκας παραμένει επιβεβλημένο στη μουσουλμανική θρησκεία και σήμερα) και συμβολίζει εδώ όλη την καταπίεση που έχουν υποστεί οι γυναίκες από την πατριαρχική κοινωνία και που οδήγησε τη Χαδούλα στους φόνους. Η ταινία φαίνεται λοιπόν να είναι πιο τολμηρή από τον Παπαδιαμάντη στην κοινωνική κριτική που ασκεί μέσω του χαρακτήρα της πρωταγωνίστριας. Και αυτό συμβαίνει πιθανότατα επειδή, το 1974 που γυρίζεται, απευθύνεται πια σε ένα κοινό που, αν και δεν είναι φυσικά πιο ευνοϊκά διακείμενο προς την παιδοκτονία, αναγνωρίζει όμως ευκολότερα πια τα προβλήματα που δημιουργεί η κοινωνική ανισότητα των φύλων. Ολόκληρη η ταινία διατίθεται εδώ .

Λογοτεχνικά κείμενα
Κριτικά κείμενα