Οι ομάδες ανάγνωσης είναι φαινόμενο τόσο παλιό όσο και η ανάγνωση αυτή καθαυτή. Απαντούν ήδη από τον 17ο αιώνα στην Ευρώπη με τη μορφή των σαλονιών, των λογοτεχνικών κύκλων ή ως δραστηριότητα των clubs στην Αγγλία και έχουν γίνει αντικείμενο μελέτης, κατά κύριο λόγο, από τους ιστορικούς (Agulhon 1977). Με τον όρο ομάδες ανάγνωσης, εννοούμε ομάδες ανθρώπων, οι οποίοι συναντώνται σε τακτά χρονικά διαστήματα για να συζητήσουν για βιβλία (σύμφωνα με τον ορισμό της Hartley 2001). Είναι χώροι στους οποίους τα αναγνώσματα κεφαλαιοποιούνται, οι ερμηνευτικές ικανότητες των μελών καλλιεργούνται, ενώ ταυτόχρονα διαμορφώνονται, ενίοτε, σχέσεις φιλίας και αλληλεγγύης. Οι περισσότερες καταγεγραμμένες ομάδες ανάγνωσης αποτελούνται από μεσήλικες γυναίκες των μεσαίων στρωμάτων με πανεπιστημιακή μόρφωση. Πρόκειται για άτυπα δίκτυα (τις περισσότερες φορές), χωρίς τυπική οργανωτική δομή και καταστατικό λειτουργίας, γεγονός το οποίο τις καθιστά συχνά αόρατες στην κοινωνιολογική έρευνα. Οι συναντήσεις πραγματοποιούνται σε ιδιωτικούς χώρους (σπίτια), σε βιβλιοπωλεία, σε εκδοτικούς οίκους, σε βιβλιοθήκες ή σε λογοτεχνικά καφέ.

Το ευρύτερο πολιτιστικό περιβάλλον, οι ρυθμίσεις του εκάστοτε λογοτεχνικού κανόνα και η συσχέτιση με την πολιτιστική πολιτική τής κάθε γεωγραφικής περιοχής χαρακτηρίζουν τη λειτουργία και την κοινωνική σημασία των ομάδων. Στη Γαλλία, π.χ., οι ομάδες ανάγνωσης πριμοδοτούν την καλλιέργεια του πολιτισμικού κεφαλαίου σε ένα πλαίσιο συνεχιζόμενης αυτο-μόρφωσης, ενώ στην Αγγλία στοχεύουν στη δημιουργία πόρων ικανών να κινητοποιηθούν προς όφελος των μελών, οι οποίοι δεν σχετίζονται απαραίτητα με τη λογοτεχνική καλλιέπεια (Leveratto & Leontsini 2008). Σε περιόδους κρίσης οι ομάδες ανάγνωσης συντελούν στην ανασυγκρότηση του εαυτού, στην αντιμετώπιση του τραύματος ή ακόμη στη διαμόρφωση της ενσυναίσθησης, σε ταραγμένες στιγμές στην Κολομβία, στη Βραζιλία ή στην Αργεντινή (Petit 2008).

Τα τελευταία χρόνια, στην Αθήνα κυρίως, αναπτύσσεται σημαντική δραστηριότητα γύρω από λέσχες ανάγνωσης, οι οποίες λειτουργούν σε εκδοτικούς οίκους, σε βιβλιοπωλεία ή και σε σπίτια μελών.