Οι γραφές του εγώ

Διαφορετικοί όροι έχουν χρησιμοποιηθεί στα ελληνικά προκειμένου να περιγραφεί η ομάδα των κειμένων στα οποία πρωτίστως αποτυπώνεται η ζωή του συγγραφέα τους. Για παράδειγμα, ο όρος «προσωπική λογοτεχνία» περιλαμβάνει την αυτοβιογραφία, το προσωπικό ημερολόγιο και τα απομνημονεύματα (Πασχαλίδης 1993). Ακόμα, «κείμενα ιδιωτικής χρήσης» έχουν ονομαστεί η επιστολή, το ημερολόγιο, η αυτοβιογραφία και τα απομνημονεύματα (Βελουδής 1997, 188-189). Ο όρος «αυτομιμητικό γένος» έχει προταθεί προκειμένου να περιγραφούν, μεταξύ άλλων, η αυτοβιογραφία, η αυτοπροσωπογραφία, το προσωπικό ημερολόγιο και το προσωπικό δοκίμιο (Πασχαλίδης 1993, 41). Με τους όρους «γραφές του εγώ», «εγωτική» ή «εγωκεντρική λογοτεχνία» και «εγωγραφία» έχουν περιγραφεί η αυτοβιογραφία, τα απομνημονεύματα, τα υπομνήματα ή μνημόνια, οι ενθυμήσεις, οι χρονογραφίες, τα ημερολόγια, τα αυτοσχόλια, οι εξομολογήσεις, η αλληλογραφία και οι ένορκες μαρτυρίες (Τσιριμώκου 2000, 414). Ο όρος όμως που απαντά πιο συχνά είναι ο «αυτοβιογραφικός λόγος» και τα είδη που περιλαμβάνονται σε αυτόν είναι η αυτοβιογραφία, τα απομνημονεύματα, το προσωπικό ημερολόγιο και η επιστολογραφία (Μυλωνάκη 1999, 455· Κοντογιάννη 2012, 504).

Δεν υπάρχει μεταξύ των μελετητών συμφωνία ως προς την καταγωγή της αυτοβιογραφίας, αλλά το βέβαιο είναι πως τα πρώτα αυτοβιογραφικά κείμενα γράφτηκαν πριν από την εμφάνιση του όρου αυτοβιογραφία (Δεληβοριά 2008, 67-72). Έτσι, ένα από τα κείμενα στα οποία αποδίδεται σημαντική συμβολή στη διαμόρφωση της αυτοβιογραφικής παράδοσης είναι οι Εξομολογήσεις του Αγίου Αυγουστίνου, που γράφτηκαν μάλλον ανάμεσα στο 397 και στο 400 μ.Χ. Η αιτία είναι πως στο κείμενο αυτό η παρατήρηση στρέφεται προς τον εαυτό και αντικείμενο της αφήγησης γίνεται η εσωτερική περιπέτεια (Anderson 2001, 18-27· Miraux 2005, 21-26). Ο ίδιος ο όρος αυτοβιογραφία εμφανίζεται στα αγγλικά στα τέλη του 18ου αιώνα και στα γαλλικά στις αρχές του 19ου (Marcus 1994, 11-23· Clerc 2001, 13). Οι λέξεις που συνδέονται με τον όρο αυτοβιογραφία χρησιμοποιούνται στα ελληνικά από τα μέσα του 19ου αιώνα, αλλά και στην ελληνική γραμματεία τα κείμενα προηγούνται των σχετικών όρων, καθώς κείμενα με αυτοβιογραφικά χαρακτηριστικά είχαν γραφτεί από την εποχή του νεοελληνικού διαφωτισμού (Πολυκανδριώτη 1996, 381).

Λογοτεχνικά κείμενα
Κριτικά κείμενα