Σχολικός λογοτεχνικός κανόνας

Κείμενα & επιλογή υλικού
Ελένη Χοντολίδου

Στην ενότητα γίνεται αναφορά στα παιδαγωγικά δεδομένα σχετικά με τη διδασκαλία της λογοτεχνίας και δίνονται κάποιοι βασικοί όροι που χρησιμοποιούνται στο κείμενο. Παρουσιάζονται σύντομα τα σχολικά εγχειρίδια της λογοτεχνίας, καθώς και ο προβληματισμός σχετικά με την Ιστορία και τη διδασκαλία της λογοτεχνίας. Επίσης, εισάγεται η έννοια της αναπλαισίωσης του λογοτεχνικού κανόνα. Στη διαδικασία αναπλαισίωσης της ιστορίας της λογοτεχνίας στα σχολικά εγχειρίδια το λογοτεχνικό κείμενο υπόκειται κατά τη διαδικασία της απο-τοποθέτησής του και πριν την ανα-τοποθέτησή του έναν μετασχηματισμό. Ο μετασχηματισμός αυτός ρυθμίζεται από μια αρχή απο-πλαισίωσης. Χρησιμοποιείται η θεωρία των κωδίκων του Basil Bernstein, ενώ τα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας θεωρούνται ως κώδικες: τα ΚΝΛ ουσιαστικά εμπεριέχουν τί μπορεί να κοινοποιηθεί στους μαθητές από το corpus της λογοτεχνίας και να διδαχθεί στη σχολική τάξη. Τέλος, γίνεται αναφορά στο πεδίο της Λογοτεχνικής Εκπαίδευσης για να εξηγηθεί πώς ο ακαδημαϊκός και ο λογοτεχνικός λόγος διαπλέκονται στα ΚΝΛ και πώς αυτός ο λόγος διαμορφώνει την υποκειμενικότητα τόσο των μαθητών όσο και των εκπαιδευτικών τους.

  • Barton, D. 1994. Literacy. An Introduction to the Ecology of Written Language. Οξφόρδη: Blackwell.
  • Bernstein, B. 1989. Παιδαγωγικοί κώδικες και κοινωνικός έλεγχος. Μτφρ. Ι. Σολομών. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
  • ——. 1990. The Structuring of Pedagogic Discourse. Volume IV. Class, codes and control. Λονδίνο: RKP.
  • Williams, R. 1961. Culture and Society: 1780-1950. Βαλτιμόρη: Penguin.
  • ——. 1994. Κουλτούρα και ιστορία. Πρόλ.-μτφρ. Β. Αποστολίδου. Αθήνα: Γνώση.
  • Αποστολίδου, Β. 1990. Αντιστάσεις και μεταμορφώσεις του λογοτεχνικού κανόνα: οι έλληνες μαρξιστές και η ιστορία της λογοτεχνίας. Ιστορικά 12-13: 179-194.
  • ——. 1994. Η συγκρότηση και οι σημασίες της «εθνικής λογοτεχνίας». Στο Έθνος-κράτος-εθνικισμός. Επιστημονικό Συμπόσιο της Εταιρείας Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, 15-39. Αθήνα: Σχολή Μωραΐτη.
  • ——. 1994. Ο Κωστής Παλαμάς ιστορικός της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Αθήνα: Θεμέλιο.
  • ——. 1997. Κριτήρια επιλογής λογοτεχνικών βιβλίων για σχολική χρήση. Αθήνα: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου.
  • —— & Ν. Κουντουρά. 2007. Εισαγωγή: Η διδασκαλία της ιστορίας της λογοτεχνίας στο Γυμνάσιο. Στο Διδακτικές προτάσεις για το μάθημα της λογοτεχνίας Γ΄ Γυμνασίου. Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων 2005-2007, επιμ. Β. Αποστολίδου & Ε. Χοντολίδου, 9-13. Αθήνα: ΥΠΕΠΘ.
  • —— & Ε. Χοντολίδου, επιμ. 2007. Πρόγραμμα εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων 2005-2007. Διδακτικές προτάσεις για το μάθημα της λογοτεχνίας. Αθήνα: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Βλ. και εδώ .
  • ——, Γρ. Πασχαλίδης & E. Χοντολίδου. 1995. Η Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση: προϋποθέσεις για ένα νέο πρόγραμμα διδασκαλίας. Σύγχρονα Θέματα 57: 78-85.
  • Κουντουρά, N. 2002. Η ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας στα εγχειρίδια της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (1884-1983): Η πρόσληψη και αναπλαισίωσή της στη διάρκεια ενός αιώνα. Διδακτορική διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
  • Μπονίδης, Κ. & Ε. Χοντολίδου. 1997. Έρευνα σχολικών εγχειριδίων: από την Ποσοτική Ανάλυση Περιεχομένου σε Ποιοτικές Μεθόδους Ανάλυσης — το παράδειγμα της Ελλάδας. Στο Παιδαγωγική επιστήμη στην Ελλάδα και την Ευρώπη: τάσεις και προοπτικές. Πρακτικά Ζ΄ Διεθνούς Συνεδρίου, επιμ. Μ. Βάμβουκας & Α. Χουρδάκης, 188-216. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
  • Χοντολίδου, Ε. 1989. Το μάθημα της λογοτεχνίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Αγγλία και την Ελλάδα: συγκριτική θεώρηση. Θεσσαλονίκη: Επιστημονική Επετηρίδα της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ.
  • ——. 1996. Η λογοτεχνική κριτική και η διδακτική μεθοδολογία για τα λογοτεχνικά κείμενα της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης: Μία ανάγνωση άρθρων που δημοσιεύθηκαν σε περιοδικά για φιλολόγους (1975-1990). Στο Σημειωτική+Εκπαίδευση, επιμ. Στ. Καμαρούδης & Ε. Χοντολίδου, 68-85. Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής.
  • ——. 2001. Ο «σχολικός» Σεφέρης: σκόπιμες παρουσίες και απουσίες. Στο Ο Γιώργος Σεφέρης στην εκπαίδευση. Επιστημονική Ημερίδα, Αθήνα, 14 Οκτωβρίου 2000, 98-112. Αθήνα: ΥΠΕΠΘ/Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.
  • ——. 2009. Η αναπλαισίωση της λογοτεχνίας στα σχολικά βιβλία. Στο ΣΤ΄ Πανελλήνιο Συνέδριο Ελληνική Παιδαγωγική και Εκπαιδευτική Έρευνα. Πρακτικά Συνεδρίου, Αθήνα 5, 6 & 7 Δεκεμβρίου 2008, επιμ. Αθ. Τριλιανός & Ι. Καράμηνας. 447-455. Αθήνα: Ατραπός.
  • ——. υπό έκδοση. Ο παιδαγωγικός λόγος για τη διδασκαλία των «σχολικών» λογοτεχνικών κειμένων. Μελέτη ενός κειμενικού είδους. Αθήνα: Gutenberg.
  • ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21ου αιώνα). 2014. Πρόγραμμα Σπουδών για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας στην υποχρεωτική εκπαίδευση. Ομάδα εργασίας: Β. Αποστολίδου, Ν. Κουντουρά, Κ. Προκοπίου & Ε. Χοντολίδου. Αθήνα: ΥΠΕΠΘ.
Λογοτεχνικά κείμενα
Κριτικά κείμενα