Η μνημείωση, ωστόσο, του πρόσφατου ιστορικού παρελθόντος μέσα από τη μεταπολεμική λογοτεχνική παραγωγή, εγγράφεται σε μια διπλή ιστορικότητα: στο βαθμό που η περίοδος του πολέμου αποτελεί αντικείμενο ιστορικής και λογοτεχνικής αναπαράστασης στη μεταπολεμική εποχή, είναι ευνόητο ότι η παραγωγή αφηγήσεων με θέμα τον πόλεμο και την αντίσταση καθορίζεται από τα ιδεολογικά, πολιτικά και πολιτισμικά συμφραζόμενα της μεταπολεμικής περιόδου, τις «εκ των υστέρων» ανακατασκευές της ιστορικής μνήμης, τον τρόπο που βίωσε η μεταπολεμική κοινωνία τη σχέση της με το παρελθόν και το παρόν της.

[...]

Η δικαίωση του Απρίλη, προϊόν μιας εικοσαετούς πορείας των προβληματισμών του συγγραφέα γύρω από τη χρήση της πολιτικής και της ιστορίας στον πεζογραφικό λόγο ήταν ένα αφηγηματικό πρόγραμμα που έπρεπε να αναμετρηθεί με διάφορους σκοπέλους: τις «σιωπές» της ιστορίας αλλά και την προσωπική δέσμευση στον αγώνα της Μέσης Ανατολής [...].

[…] παρ' όλες τις διαβεβαιώσεις του συγγραφέα πως οι Ακυβέρνητες Πολιτείες «δεν είναι ιστορικό μυθιστόρημα», όσο προχωρεί η συγγραφή του έργου, ο Τσίρκας επανέρχεται στα θέματα που σχετίζονται με την αναπαράσταση της κρίσιμης περιόδου του Απρίλη, δηλώνοντας τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει με την ακροβασία της αφήγησης ανάμεσα στη μυθοπλασία και την ιστορία. [...] Η ρητορική του Τσίρκα [στην ειδοποίηση] συνδέεται άμεσα με τις στρατηγικές της άμυνάς του. Το τέχνασμα της απόστασης του συγγραφέα από τους ήρωές του αλλά και από την αυτοβιογραφία είναι μια συνήθης τακτική, που εγγράφεται σε μια μακρά παράδοση [...]  Οι παρακειμενικές συνδηλώσεις της «ειδοποίησης» δεν συνάδουν, ωστόσο, με τις αφηγηματικές στρατηγικές της αναπαράστασης του Απρίλη. [...] στην τριλογία, ο λογοτέχνης αναλαμβάνει το ρόλο του «ιστορικού που δε βρέθηκε».

Γιάννης Παπαθεοδώρου, «Ο σκληρός Απρίλης του ʼ44. Μυθοπλασία, Ιστορία και Μνήμη στις Ακυβέρνητες Πολιτείες του Στρατή Τσίρκα», περ. Μνήμων , 24 (2002) 269, 275 & 278-280.