Το πρώτο απόσπασμα αναφέρεται στη διάκριση του Δ.Ν. Μαρωνίτη ανάμεσα σε αρχαιόμυθα και αρχαιόθεμα ποιήματα, και το δεύτερο στους όρους ταυτοσημία, ετεροσημία και παρασημία, που αφορούν στη σύγκλιση ή την απόκλιση των μυθολογικών επιλογών από τα πρότυπά τους.
[...] Προέχει πιστεύω το ζητούμενο μιας εύστοχης ορολογίας, γενικής και ειδικής. Ήδη μέχρι στιγμής χρησιμοποίησα δύο γενικούς όρους εναλλακτικώς: μίλησα για αρχαιογνωσία και αρχαιολογία. Προτιμώ τον δεύτερο όρο, παρά τον λοξό συνειρμό που ενδέχεται να δημιουργεί προς την ομώνυμη επιστήμη. Ο όρος αρχαιολογία μού φαίνεται ετυμολογικά σαφέστερος και σημασιολογικά επαρκέστερος: καλύπτει αφενός τα αρχαιολογικά ίχνη στο corpus της νεοελληνικής ποίησης (της νεοελληνικής λογοτεχνίας, γενικότερα)· αφετέρου χαρακτηρίζει σωστά τα δύο υποκείμενα που ενέχονται στην αρχαιολογική αυτή επιχείρηση, τον ποιητή και τον σχολιαστή. Μπορούμε επομένως εφεξής να μιλάμε για την αρχαιολογία του Σεφέρη ή όποιου άλλου έλληνα ποιητή· αλλά και για την αρχαιολογία του νεοελληνικού ρομαντισμού ή της πρώτης μεταπολεμικής ποιητικής γενιάς.
Όσο για τα ποιήματα, που συνολικώς αναφέρονται σε κάποιο αρχαιολογικό θέμα ή σε συγκεκριμένο αρχαιοελληνικό μύθο, προτείνω τους ειδικότερους όρους: αρχαιόθεμα και αρχαιόμυθα: το «Όνομα δ’ Ορέστης» του Σεφέρη είναι αρχαιόθεμο ποίημα· η «Ελένη» αρχαιόμυθο.
Δ.Ν. Μαρωνίτης, «Η αρχαιογνωσία του Σεφέρη: Ζητήματα μεθόδου». Διαλέξεις, Στιγμή, Αθήνα 1992, σ. 65.
[...] Τρεις βασικοί τρόποι συμπεριφοράς των μυθολογικών ποιημάτων αναγνωρίζονται στην προκειμένη περίπτωση: η ταυτοσημία, η ετεροσημία και η παρασημία. Η ταυτοσημία, συντηρητική κατά βάση μέθοδος, σέβεται τόσο τα θεματικά όσο και προπαντός τα ιδεολογικά συστατικά του προτύπου, χωρίς τούτο να σημαίνει ότι δεν προσθέτει νέα ή και εσωτερικά στοιχεία στο αρχαίο μυθολογικό έρεισμα. Αντίθετα, η ετεροσημία, αντιρρητική ή και ανατρεπτική μέθοδος, αντιστέκεται στο πρότυπο ποίημα, αμφισβητώντας ή και αντιστρέφοντας θεματικά, ηθολογικά, σημασιολογικά, υφολογικά και ιδεολογικά σήματά του. Τέλος, η παρασημία, μετριοπαθέστερη συγκριτικώς μέθοδος, βρίσκεται κάπου στη μέση, επιχειρώντας αδιόρατες διά γυμνού οφθαλμού μεταλλαγές, σημαντικές ωστόσο, και στα πέντε προηγούμενα επίπεδα. Επιμένοντας στον μεγάλο μάστορη του είδους, στον Καβάφη, προτείνω: ως παράδειγμα ταυτοσημίας τους «Τρώες»· ετεροσημίας την πασίγνωστη «Ιθάκη»· παρασημίας «Τα άλογα του Αχιλλέως». [...]
Δ.Ν. Μαρωνίτης, «Μύθος και ποίηση», περ. Εντευκτήριο, τχ. 60 (Ιαν.-Μαρτ. 2003) 8. Διατίθεται εδώ .
