Κάθε μεγάλη μεταβολή στην ιστορία συνοδεύεται και από το δικό της λεξιλόγιο ή, ακριβέστερα, από την εισβολή στη γλώσσα μιας κωδικοποιημένης ορολογίας. Καμιά μεταβολή δεν κατοχυρώνεται χωρίς να αλλάξει και η χρήση της γλώσσας. Όπως στην τέχνη έτσι και στην ιστορία η στροφή προς άλλη κατεύθυνση δηλώνεται με διαφορά λόγου. Η είσοδος του πλανήτη, εδώ και λίγες δεκαετίες, στην ψηφιακή εποχή (με ό,τι αυτό συνεπάγεται πολιτικά, οικονομικά και πολιτισμικά) ανέδειξε την πραγματικότητα των νέων μέσων και, μαζί με αυτή, τον καινούργιο λόγο που διακινείται στον ηλεκτρονικό ιστό που καλύπτει σύμπασα τη γη. Η ανάδυση της νέας γλώσσας έγινε σταδιακά και κάλυψε όλα τα επίπεδα, από τα πιο στοιχειώδη (εκείνα που συνδέονται με τη χρήση των μέσων ως μηχανών και ως προγραμμάτων) έως τα πιο σύνθετα (εκείνα που αναφέρονται σε θεωρητικές γενικεύσεις και καθολικές προβλέψεις).

Με την έλευση του 21ου αιώνα οι ενθουσιώδεις οπαδοί της ψηφιοποίησης των μέσων, άρχισαν πλέον να ομιλούν με βεβαιότητα για ψηφιακό κόσμο, για ψηφιακή κοινωνία, για ψηφιακή πραγματικότητα, ακόμη και για ψηφιακό άνθρωπο. Θέλοντας μάλιστα να καταδείξουν τη ριζική ανατροπή του παραδοσιακού «παραδείγματος», υποστήριξαν ότι οι συνέπειες της ψηφιακής επανάστασης θα οδηγήσουν στο εγγύς μέλλον στην ανάδυση ενός καινούργιου παγκόσμιου πολιτισμού που θα θυμίζει έντονα έργα επιστημονικής φαντασίας. Η κοινωνία που γνωρίζαμε έως τώρα (γνωστή ως μεταβιομηχανική, μεταπολεμική, μεταμοντέρνα και τα παρόμοια) θα αλλοιωθεί θεμελιωδώς και συνολικώς. Οι πολίτες (το κύριο συστατικό της «αναλογικής» δημοκρατίας) θα αντικατασταθούν από τους σκηνίτες (τους νομάδες δηλαδή της «ψηφιακής» παγκοσμιοποίησης). Στα αγγλικά, στην απολύτως κυρίαρχη και τερατωδώς πολυμορφική γλώσσα αυτού του γενναίου νέου κόσμου, η μετάβαση αποδόθηκε γλαφυρά με την παρηχητική μετατροπή των citizens σε netizens. Την πόλη την αντικατέστησε το δίκτυο, τους πολίτες οι σκηνίτες.

Είναι δύσκολο να επικοινωνήσει κανείς με αυτό το νέο είδος ανθρώπου αν δεν γνωρίζει, φερειπείν, τι είναι «διαδίκτυο», «υπερκείμενο», «υπερμέσα», «ηλεκτρονικό ταχυδρομείο», «πολυμέσα», «εικονική πραγματικότητα», «HTML», «MOO’s», «MUD’s», «blogs», «chat-rooms» και, γενικά, ένα καινοφανές και διαρκώς επεκτεινόμενο λεξιλόγιο που εισδύει ακατάσχετα στον υπάρχοντα λόγο. Οι χελώνες απεχθάνονται τους netizens. Δεν μπορούν να κατανοήσουν προς τι όλος ο θόρυβος. Οι netizens αγνοούν τις χελώνες, τις θεωρούν απολιθώματα, μουσειακό είδος. Δυσκολεύονται, ορισμένως, να πιστέψουν ότι συνεχίζουν να υπάρχουν. Οι χελώνες τούς αντιμετωπίζουν υπεροπτικά (με συγκαταβατικό χαμόγελο, σαν να απευθύνονται σε ηλίθιους), τους θεωρούν ωστόσο επικίνδυνους, γιατί απειλούν τον πυρήνα του πολιτισμού — την τέχνη και τη σκέψη. Μπορεί να τρέχουν γρήγορα, σαν τον Αχιλλέα, αλλά δεν προλαβαίνουν να σκεφτούν και, επομένως, να διακρίνουν, να συγκρίνουν και, τελικώς, να κρίνουν. Καγχάζουν με την κραυγαλέα αισιοδοξία των netizens ότι οι μηχανές, τα προγράμματα, τα νέα μέσα εν γένει, μπορούν να είναι κάτι παραπάνω από αυτό που δηλώνουν: απλά μέσα, εργαλεία, που προϋποθέτουν το ανθρώπινο υποκείμενο. Χωρίς αυτό όλα είναι περιττά, μια τεράστια φούσκα γεμάτη σκουπίδια. Οι netizens από την άλλη μεριά ταυτίζουν τα μέσα με το «πραγματικό», δηλώνουν ότι δεν κατανοούν τι λένε και τι κάνουν οι χελώνες, αφού ο κόσμος ανήκει στην πληροφορία (τον άρχοντα του διαδικτύου), αφού το «υποκείμενο» αναβαπτίζεται και αυτό στην κολυμβήθρα της ψηφιακότητας.

Στο σημείο αυτό βρισκόμαστε σήμερα, όταν θελήσουμε να συζητήσουμε για την «κατάστασή» μας. Η σύγκρουση δεν γίνεται πάντοτε με σαφείς όρους και με σίγουρη πρόθεση. Το κύριο χαρακτηριστικό είναι η αντίφαση, συχνά μέσα στο ίδιο επιχείρημα. Η αντίφαση σε συλλογικό και ατομικό επίπεδο αποτυπώνει τη δυσκολία της υποχρεωτικής (εκ των πραγμάτων) συνύπαρξης των netizens με τους citizens, του Αχιλλέα με τη χελώνα.

Δημήτρης Δημηρούλης, Καβουρηδόν και παραδρόμως, Τόπος, Αθήνα 2013, σ. 314-315.