Ναυμαχία του Ναβαρίνου

Γαλανάκη Ρέα

Στο απόσπασμα παρακολουθούμε τα γεγονότα της ναυμαχίας του Ναβαρίνου όπως καταγράφονται στη συνείδηση του κεντρικού ήρωα του μυθιστορήματος της Γαλανάκη (μέσω της αφηγηματικής τεχνικής του ελεύθερου πλάγιου λόγου).  Η πρώτη έκδοση του έργου έγινε το 1989 και θεωρείται ότι σηματοδοτεί τη στροφή προς το ανανεωμένο ιστορικό μυθιστόρημα, ενώ αποτελεί πρώτο μέρος μιας άτυπης τριλογίας γύρω από μεταιχμιακές και παραγνωρισμένες ιστορικές μορφές του 19ου αιώνα· το δεύτερο είναι το Θα υπογράφω Λουί (1993) και το τρίτο το Ελένη, ή ο Κανένας (1998), απόσπασμα από το οποίο ανθολογείται στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ΄ Γυμνασίου · ένα ακόμα απόσπασμα από τον Βίο του Ισμαήλ Φερίκ Πασά μπορείτε να διαβάσετε στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ΄ Λυκείου .

Βρισκόταν ήδη λίγα χρόνια στη σχολή, όταν έμαθε για την καταστροφή του λαμπρού αιγυπτιακού στόλου από τις Ευρωπαϊκές Δυνάμεις στο Ναυαρίνο και την οριστική επιβολή του Πρωτόκολλου του Λονδίνου, που όριζε ανακωχή ανάμεσα στους εμπόλεμους Έλληνες και Τουρκοαιγύπτιους. Συμμετείχε στο πένθος των Αιγυπτίων. Συμμετείχε στη βαρυθυμία των συμμαθητών του, που σαν μέλλοντες στρατιώτες θρήνησαν χωρίς δάκρυα την καταστροφή. Ίσως ήταν η πρώτη φορά απ’ όταν αιχμαλωτίστηκε, που η παλιά του ζωή κινδύνεψε να σπάσει τον μυστικό της κύκλο και να εγκατασταθεί στον ρεαλισμό της στρατιωτικής μαθητείας. Οι φίλοι του δεν έθιξαν ούτε και τώρα το ελληνικό του παρελθόν, εντάσσοντάς τον στην απόγνωση του αιγυπτιακού παρόντος. Εξάλλου, ο ίδιος ο Μωχάμετ Άλη διατήρησε τις καλύτερες σχέσεις με τον ελληνισμό της Αιγύπτου, με όσους τουλάχιστον δεν είχαν ανακατευτεί ενεργά στην επανάσταση των ραγιάδων.

Οι εφημερίδες γέμισαν ξαφνικά τους διαδρόμους της σχολής. Ομάδες σπουδαστών τις διάβαζαν δυνατά, κι έβγαιναν μετά στον περίβολο πάνω στην ακρόπολη για ν’ αναπνεύσουν και να στηριχτούν στη θέα του Καΐρου, ώστε να μπορέσουν να συνοψίσουν: ο πρωτότοκος Ιμπραήμ γνώριζε την απόφαση των Δυνάμεων να υπερασπιστούν την αρχική ανακωχή κι ασφυκτιούσε αγκυροβολημένος στο μεγάλο φυσικό λιμάνι του Ναυαρίνου, έχοντας υποσχεθεί να υπακούσει. Μα παραβίασε την απόφασή του, γιατί δεν ανεχόταν τον ρόλο του δεμένου σκύλου για τον στρατηλάτη εαυτό του, κι επέδραμε από τη θάλασσα εναντίον των Πατρών. Ο αγγλικός στόλος ανάγκασε την αιγυπτιακή μοίρα να επιστρέψει στο Ναυαρίνο. Τότε ο Ιμπραήμ, για να εκδικηθεί, αλλά και για να μη μένει άπρακτος προ των τετελεσμένων της διπλωματίας, βγήκε με καβαλάρηδες και λεηλάτησε τη Μεσσηνία. Κι ενόσω αυτός χαλούσε τα χωριά, κάηκε ο στόλος σε μεγάλη ναυμαχία από τις Δυνάμεις. Δεν έφταιξαν μόνον οι Γάλλοι αξιωματικοί, όσοι υπηρετούσαν στις αιγυπτιακές φρεγάδες, που εγκατέλειψαν τις θέσεις τους ειδοποιημένοι από τον Δεριγνύ. Ούτε που ντουφεκίστηκε από αιγυπτιακό πλοίο ο απεσταλμένος του Κόδριγκτων Άγγλος δόκιμος στη λέμβο που τον μετέφερε, κι αμέσως μετά ο Έλληνας ναύκληρος. Η Ευρώπη επιθυμούσε την καταστροφή του στόλου.

Ρέα Γαλανάκη, Ο βίος του Ισμαήλ Φερίκ Πασά. Spina nel cuore, Άγρα, Αθήνα 1995, σ. 40-41 [α΄ έκδοση: 1989].