Ελληνική ποίηση και κινηματογράφος

Από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα η ελληνική ποίηση ανέπτυξε μια πολύ ενδιαφέρουσα, αλλά μελετημένη σε μικρό βαθμό σχέση με τον κινηματογράφο. Αντιθέτως, οι βασικοί σταθμοί της σχέσης ανάμεσα στην ελληνική πεζογραφία του 20ού αιώνα και το σινεμά είναι, σε γενικές γραμμές, πολύ περισσότερο γνωστοί, πράγμα ευεξήγητο, αν σκεφτούμε τη μεγάλη δημοφιλία τόσο του σινεμά όσο και του μυθιστορήματος. Προκειμένου να αντιληφθεί κανείς πώς αναπτύχθηκε η κατά καιρούς διαλογική σχέση της ελληνικής ποίησης με τον κινηματογράφο υπάρχουν στα «Λογοτεχνικά κείμενα» μερικά ποιήματα που λειτουργούν ως ενδεικτικά παραδείγματα. Τα περισσότερα από αυτά τα ποιήματα θεματοποιούν άμεσα τη σχέση τους με το σινεμά, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι ορισμένα τουλάχιστον από αυτά δεν αναπτύσσουν και έναν εσωτερικότερο δεσμό μαζί του.

Η μελέτη της σχέσης της ελληνικής ποίησης με τον κινηματογράφο διευκολύνεται σε μεγάλο βαθμό από το υλικό του ερευνητικού προγράμματος «Επαφές της ελληνικής λογοτεχνίας του 20ού αιώνα με τον κινηματογράφο. Σχολιασμένη βιβλιογραφική καταγραφή». Δυστυχώς το υλικό αυτού του προγράμματος δεν είναι ακόμα προσβάσιμο, αλλά αρκετές πληροφορίες για το πρόγραμμα χορηγούνται από τις δύο ερευνήτριές του (βλ. Σιχάνη & Φραγκούλη 2011 και 2013). Συγκεκριμένα, λοιπόν, στο πρόγραμμα αυτό εντοπίστηκαν και καταγράφηκαν σε ηλεκτρονική βάση δεδομένων ελληνικά ποιητικά κείμενα, τα οποία ολόκληρα ή σε ένα μέρος τους αναφέρονται ευθέως στον κινηματογράφο —είτε στον κινηματογράφο ως κοινωνικό-ψυχαγωγικό βίωμα είτε σε συγκεκριμένες ταινίες και συντελεστές τους (σκηνοθέτες, ηθοποιοί κλπ.)— όσο και εκείνα τα ποιήματα που παρουσιάζουν υπόγεια, εσωτερικευμένη ή και κρυπτική σχέση με το σινεμά και διαλέγονται μαζί του στο επίπεδο της ποιητικής ή της αφηγηματικής τους συγκρότησης. Γενικά, τα αναφερόμενα ή/και διαλεγόμενα με τον κινηματογράφο ελληνικά ποιήματα, που ανέρχονται σε εκατοντάδες, έχουν ως θέμα διάφορες όψεις του, για αυτό και είναι σκόπιμο να διακριθούν σε τρεις θεματικές κατηγορίες: α) Τα ποιήματα που αναφέρονται στο ψυχαγωγικό βίωμα της επίσκεψης σε μια κινηματογραφική αίθουσα και στην παρακολούθηση κάποιας ταινίας. β) Τα, κατά κανόνα υμνολογικά, ποιήματα με θέμα εμβληματικές μορφές του σινεμά, είτε πρόκειται για ηθοποιούς-σταρ, είτε για σημαντικούς σκηνοθέτες. γ) Τα ποιήματα που απηχούν κινηματογραφικές τεχνικές ή δείχνουν εκλεπτυσμένη σχέση με τον κινηματογράφο του δημιουργού ή συμπλέκουν την πραγματικότητα και τη φαντασία, με αφορμή τη θέαση μιας, πολύ συχνά συγκεκριμένης, κινηματογραφικής ταινίας.

Η επισήμανση των παραπάνω κατηγοριών είναι χρήσιμη για όποιον θελήσει είτε να διαβάσει τα ποιήματα της ενότητας «Λογοτεχνικά κείμενα» (όπου θα βρει ποιήματα και των τριών κατηγοριών) είτε να μελετήσει τα ποιήματα-παραδείγματα που αναφέρονται σε ορισμένα από τα ανθολογημένα «Κριτικά κείμενα». Τέλος, όποιος αναγνώστης επιθυμεί να έχει μια πληρέστερη και, κυρίως, λεπτομερή εικόνα για το πώς εξελίχθηκε μέσα στον χρόνο η σχέση της ελληνικής ποίησης με το σινεμά μπορεί να διαβάσει τις τρεις μελέτες του Γαραντούδη, που διατίθενται και στο διαδίκτυο (2012, 2013 & 2014).

Λογοτεχνικά κείμενα
Κριτικά κείμενα