Οι εκκλησιαστικές αντιδράσεις στην περίοδο των Φώτων είναι μία από τις πιο συχνές πρακτικές καταδίκης όχι μόνο της νεωτερικής γνώσης αλλά ακόμη και του λαϊκού αναγνώσματος. Ο κολλυβάς μοναχός Νικόδημος Αγιορείτης, βασικός πολέμιος της δυτικής σκέψης και της κοσμικής ηθικής, πρωτοστάτησε στον έλεγχο της ανάγνωσης. Έτσι, ανάμεσα στις άλλες συμβουλές και τα επιτίμια που επέβαλε στους αμαρτωλούς του καιρού του, ο Νικόδημος προειδοποίησε για τους κινδύνους και τις ηθικές βλάβες που μπορούν να προξενήσουν τα λαϊκά αναγνώσματα. Παραθέτω από το Πηδάλιον της νοητής νηός (1800).
Έτσι καθώς πρέπει να αποβάλλωμεν τα Αιρετικά βιβλία, έτσι πρέπει να αποβάλλωμεν και τα Ερωτικά βιβλία, καθώς είναι η ρήμα του Ερωτόκριτου, της Ερωφίλλης, της Βοσκοπούλας, και άλλων· ομοίως και τα γελωτοποιά και άσεμνα. Καθώς είναι η Χαλιμά, ο Μπερτόλδος, του Σπανού η φυλλάδα και του Γαϊδάρου, και τα όμοια, διά τι, κατά τον Αποστολικόν τούτον Κανόνα, λύμην και βλάβην προξενούσι εις τας ψυχάς των χριστιανών. Και όσοι γράφουν, ή τυπώνουν ή αγοράζουν, ή διαβάζουν, ή ακούουν αυτά, βαρέως αμαρτάνωσι, και ας διορθωθούν.
Νικόδημος & Αγάπιος, Πηδάλιον της νοητής νηός, της Μίας, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής των Ορθοδόξων Εκκλησίας, Εν τη Τυπογραφία του Βραϊτκόπφ και Άιρτελ, Εν Λειψία της Σαξωνίας 1800. Το παλαίτυπο διατίθεται από την Ψηφιοθήκη του Α.Π.Θ.
