Το βιβλίο ως όργανο της θρησκείας και της ιδεολογίας

Το ένα και μοναδικό βιβλίο επιδιώκει να καταστήσει όλα τα άλλα περιττά. Για παράδειγμα, στο απόλυτο της Τορά, της Βίβλου, του Κορανίου τελείται το αδύνατο: περιέχεται αυτό που είναι άπειρο, εξιστορείται αυτό που είναι αιώνιο, αποτυπώνεται αυτό που είναι αόρατο, λέγεται το ανείπωτο. Αλήθεια και γραφή ταυτίζονται, στη φαντασία των πιστών, γιατί είναι οι απόλυτες εκδοχές του θείου λόγου, το μνημείο της χαμένης προφορικότητας, η γραφή που ξεπερνά τον χρόνο.

Οι θρησκείες, αλλά και οι ιδεολογίες, αναπτύχθηκαν με τη δύναμη της γραφής και ισχυροποιήθηκαν με την αποδοχή της ιερότητας του Ενός Βιβλίου που δεν είναι απλώς και μόνο ένα ακόμη βιβλίο. Το Ιερό Βιβλίο, όπως και το Ιδεολογικό Μανιφέστο, είναι κείμενα που ισχυρίζονται ότι αποκαλύπτουν τον δρόμο της αλήθειας, τον δρόμο προς το φως. Στις σελίδες τους καταγράφεται η αγωνία του ανθρώπου να συνδέσει τις λέξεις με την ελπίδα της αιωνιότητας και της σωτηρίας ή με την ελπίδα του επίγειου παράδεισου. H απόλυτη γραφή, όπως κωδικοποιείται στο βιβλίο των βιβλίων, σε κάθε θρησκεία ή πολιτικό δόγμα, συμβολίζει και καταγράφει, ταυτόχρονα, την ανθρώπινη παρουσία στην ιστορία ως ύψιστη δόξα και έσχατη καταδίκη.

Ας θυμηθούμε τους μεγάλους δασκάλους, τους μύστες του προφορικού λόγου: τον Σωκράτη, τον Χριστό, τον Βούδα, τον Μωάμεθ. Ακόμη και αυτούς τους «ακούμε» μέσα στα βιβλία. Εκεί η φωνή τους καταγράφεται και ταυτόχρονα χάνεται. Χωρίς τη γραφή δεν θα γνωρίζαμε τη δυσπιστία τους στη γραφή, δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε τη γοητεία αλλά και την «αφάνεια» του προφορικού λόγου.

Η θρησκεία και η ιδεολογία αρνούνται τη διάψευση, για αυτό διεκδικούν την απόλυτη αλήθεια. Ο πιστός ή ο ιδεολόγος, στην ακραία εκδοχή τους, ακολουθούν την πίστη ως δόγμα, γεγονός που απαιτεί συμμόρφωση και αποδοχή. Την κατάσταση αυτή υπηρετούν τόσο το ιερό βιβλίο όσο και το πολιτικό μανιφέστο, όταν εκλαμβάνονται ως απόλυτη ταυτότητα γράμματος και νοήματος.

Όταν αμφισβητείται αυτή η ταυτότητα και ενεργοποιείται η ερμηνευτική ελευθερία, έχουμε την εμφάνιση αιρέσεων, αποσχίσεων, διασπάσεων και άλλων παρόμοιων φαινομένων διαφοροποίησης από την ορθόδοξη γραμμή των κειμένων. Αντίθετα, η διάψευση, η αναίρεση και η αντίθεση είναι συστατικά στοιχεία της επιστήμης, η οποία δεν διαθέτει ιερό βιβλίο ούτε ιδεολογικό μανιφέστο, αλλά εξελίσσεται μέσα από την πολλαπλότητα της ερμηνείας και το πνεύμα της αμφισβήτησης. Άνθρωποι, κοινωνίες και πολιτισμοί ορίζουν την ταυτότητά τους από την έκβαση της συνύπαρξης όλων αυτών των στοιχείων.

Λογοτεχνικά κείμενα
Κριτικά κείμενα