Ο ποιητής και το γραμμόφωνο

Ξανθουδάκης Χάρης

Οι ημερολογιακές σημειώσεις του Γιώργου Σεφέρη για τη μουσική (κυρίως στις Μέρες Β΄) αποτελούν πολύτιμο υλικό έρευνας για τη σχέση ενός ποιητή με τη μουσική, και ειδικά για τον ρόλο που παίζουν στη μουσική μαθητεία οι μηχανές αναπαραγωγής ήχου.

Ως προς τη διαδικασία αποδοχής των μουσικών επιρροών θα πρέπει να επισημάνουμε μια χαρακτηριστική διαφοροποίηση από το πρότυπο του θαμώνα των μουσικών συναυλιών Mallarmé. Την εποχή του Γάλλου ποιητή, η συναυλιακή αίθουσα ήταν ο κατεξοχήν χώρος πρόσκτησης μουσικών εμπειριών για τον ερασιτέχνη, με μοναδική εναλλακτική εκδοχή την κατά μόνας μελέτη μουσικών έργων στο πιάνο (για την περίπτωση συμφωνικών έργων υπήρχε πλούσια παραγωγή πιανιστικών μεταγραφών), πράγμα το οποίο προϋπέθετε, όμως, επαρκή δεξιοτεχνία στο όργανο αυτό. Η εποχή του Σεφέρη επέτρεπε στον ποιητή που δεν διέθετε πιανιστικές γνώσεις να μην περιορίζει, παρ’ όλα αυτά, το χώρο αναζήτησης μουσικών ερεθισμάτων στις αίθουσες και μόνο, αφού μπορούσε ν’ απολαύσει ένα μουσικό έργο στο σπίτι του «παίζοντάς» το στο φωνογράφο. Πράγματι, μια εβδομάδα πριν από την εγγραφή της 29ης Νοεμβρίου, ο Σεφέρης πληροφορούσε την αφανή (εκδοτικώ δικαιώματι) αποδέκτρια των επιστολών του, και προφανή ηγερία της μουσικοποιητικής του πλεύσεως, ότι είχε μόλις αγοράσει ένα φωνογράφο, και συμπλήρωνε απολογητικά «είναι ο μόνος τρόπος να μορφωθώ μουσικά με την ασυγχώρητη αμάθειά μου» (Σεφέρης, 1975β: 22). Όσον αφορά την οργάνωση της προσχεδιασμένης, όπως τεκμηριώνεται, μουσικής του μύησης, πληροφορούμαστε τα καθέκαστα φυλλομετρώντας τις Μέρες Β΄, των οποίων τα επιστολιμαία εδάφια προσομοιάζουν, συχνά, με «ημερολόγιο ακροάσεων» ή, ακόμη πιο χαρακτηριστικά, με χρονικό δισκογραφικών αγορών.

Χάρης Ξανθουδάκης, «Ο J.S. με τον τρόπο του Γ.Σ.», περ. Μουσικός λόγος, τόμ. Α΄, τχ. 2 (2000) 103.