Θρησκεία και ποίηση

Claudel Paul

Ο Paul Claudel, ποιητής και θεατρικός συγγραφέας, γνωστός για την ένθερμη αφοσίωσή του στον Καθολικισμό, συζητά τη διαπλοκή λογοτεχνίας και θρησκείας, δίνοντας βέβαια έναν ορισμό για τη θρησκευτική ποίηση άμεσα φιλτραρισμένο από τα διδάγματα της χριστιανικής θεολογίας και φιλοσοφίας.

[…] Δεν λέω ότι κάθε καλός καθολικός είναι και ένας καλός ποιητής. Γιατί, το ποιητικό ταλέντο, η ποιητική έμπνευση είναι απλώς η προφητεία μια χάρη, μια χάρη δωρεάν δοσμένη, αυτό που οι θεολόγοι ονομάζουν «gratia gratis data». Αλλά θέλω να πω ότι ο καθολικός ποιητής έχει ανάμεσα στους αδελφούς του ένα μεγάλο πλεονέκτημα. Ανάμεσα στις βοήθειες και τα οφέλη που η θρησκεία κομίζει στην ποίηση, θα υποδείξω τρία:

Το πρώτο είναι ότι η πίστη στο Θεό επιτρέπει το εγκώμιο. Ο ύμνος είναι ίσως ο πιο μεγάλος κινητήρας της ποίησης γιατί αυτή είναι η έκφραση της πιο βαθειάς ανάγκης της ψυχής […]. Κανείς δεν τραγουδεί μόνος. Ακόμη και τ’ άστρα του ουρανού, διαβάζουμε στα βιβλία των αγίων, ψάλλουν μαζί.

Η θρησκεία δεν μας προσφέρει μόνο το άσμα, μας φέρνει επίσης και τον λόγο. Η Θρησκεία, -η Χριστιανική θρησκεία, η Καθολική θρησκεία είναι όλα ένα για μένα,- έφερε στον Κόσμο όχι μόνο τη χαρά αλλά και το νόημα. […] Βλέπετε παντού σκεπτικιστές και αγνωστικιστές που, καθώς οι άνθρωποι οι μισοηλίθιοι, είναι ανίκανοι να απαντήσουν σε ζητήματα ηθικά ή πνευματικά τα πιο απλά. Ένας Χριστιανός γνωρίζει αυτό που είναι λευκό και αυτό που είναι μαύρο, σε κάθε ζήτημα είναι ικανός να απαντήσει μ’ ένα ναι ή όχι, ένα ναι πολύ καθαρό κι ένα όχι πολύ ηχηρό. Όλα αυτά τα πράγματα είναι ανεκτίμητα για έναν ποιητή και για έναν καλλιτέχνη γιατί ο σκεπτικισμός, η αμφιβολία, ο δισταγμός είναι ακριβώς θανάσιμος καρκίνος της αληθινής τέχνης.

Το τρίτο πλεονέκτημα που μας φέρνει η Θρησκεία είναι το δράμα. Σ’ έναν κόσμο όπου δεν γνωρίζετε το ναι και το όχι για τίποτε, όπου δεν υπάρχει τίποτε να ελπίζεις, τίποτε να χάσεις, όπου το κακό δεν τιμωρείται και το καλό δεν ανταμείβεται, σ’ έναν τέτοιο κόσμο δεν υπάρχει δράμα, γιατί δεν υπάρχει αγώνας, και δεν υπάρχει αγώνας γιατί δεν υπάρχει τίποτε που ν’ αξίζει τον κόπο.

[…]

Η τελευταία πράξη, όπως λέει ο Πασκάλ, είναι πάντοτε αιματοβαμμένη αλλά επίσης είναι πάντοτε θαυμάσια, διότι η Θρησκεία δεν έβαλε μόνο το δράμα στη ζωή, έβαλε στο τέρμα της, μέσα στον θάνατο, την πιο υψηλή μορφή του δράματος που για κάθε αληθινό μαθητή του θείου Διδασκάλου είναι η θυσία.

Paul Claudel, Η ποίηση, το βιβλίο, ο χρόνος, μτφρ. Χρυσούλα Τσικριτσή-Κατσιανάκη, Αστρολάβος/Ευθύνη, Αθήνα 1996, σ. 54-56.