Ανωνυμία και ψευδωνυμία στον Κοραή

Δρούλια Λουκία

Σε αρκετές περιπτώσεις και σε ολόκληρες ιστορικές περιόδους λόγοι πολιτικοί και κοινωνικοί επιβάλλουν στους συγγραφείς την απόκρυψη της ταυτότητάς τους. Η τακτική της ανώνυμης δημοσίευσης έχει υπάρξει σε αυτές τις περιπτώσεις συχνή επιλογή. Στα χρόνια 1798-1805 ο Αδαμάντιος Κοραής δημοσιεύει το ανώνυμο πολεμικό φυλλάδιο Αδελφική διδασκαλία (1798), με το οποίο καταγγέλλει το κείμενο του πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Πατρική Διδασκαλία που καλούσε ευθέως τους Έλληνες να παραμείνουν υποταγμένοι στον Σουλτάνο και την Εκκλησία. Ακολουθούν, ανώνυμα επίσης, το ποίημα Άσμα πολεμιστήριον (1800) και το φυλλάδιο Σάλπισμα πολεμιστήριον (1801).

Αναφορικά με την ψευδωνυμία και την ανωνυμία, το θέμα στον Κοραή, σε συστοιχία βέβαια με την κρατούσα νοοτροπία των λογίων της εποχής, εκφράζει ακόμα πολλαπλές εκφάνσεις του χαρακτήρα του. Βούληση και αναστολές, προδίνουν συχνά ατολμία και συστολή, φόβο για την ασφάλεια των συγγενών που ζουν κάτω από τον τουρκικό ζυγό, προσπάθεια για αποφυγή ενοχλήσεων αλλά και διάθεση μαχητική, όπου το στοιχείο του μυστηρίου, δίνοντας τη δυνατότητα να εκφρασθεί ελεύθερα ο λογισμός, προορίζεται για να παίξει ρόλο δυναμικό. «Κατ’ ουδένα τρόπον δεν αγαπώ να ομολογήσεις εις κανένα ή διά ζώσης ή διά γραμμένης φωνής ότι είμαι εκδότης… Ας το υπονοούν, αλλ’ ας μη το ακούση κανείς μήτε από σε μήτε από με ομολογούμενον». Παρόμοιες ή παρεμφερείς διατυπώσεις βρίσκουμε διάσπαρτες σ’ όλην την αλληλογραφία του, σε διάφορες εποχές, για ποικίλα κείμενα. Πραγματική ή συμβατική η ανωνυμία, φορτίζεται από τον Κοραή με ιδιαίτερη σημασία.

Λουκία Δρούλια, «Τα πολιτικά φυλλάδια του Κοραή». Διήμερο Κοραή (29 και 30 Απριλίου 1983), ΚΝΕ-ΕΙΕ, Αθήνα 1984, σ. 223-224.